Συρία: Κατανοώντας το Καθεστώς και την Επαναστατική Διαδικασία

Στην αρχή ήθελα να πάρω με τις πέτρες τον συγγραφέα μιας από τις πιο επονείδιστες «αναλύσεις» που έχω διαβάσει από την αριστερά, για να αφήσω ασχολίαστη την ποιότητα των συλλογισμών του. Θέλοντας λοιπόν, πριν γράψω, να μάθω περισσότερα, και διαβάζοντας. . .  ξεθύμανα. Έτσι, προτιμώ πια να αναρτήσω τρία άρθρα που αφορούν την επαναστατική διαδικασία στη Συρία. Τα δύο  είναι γραμμένα από Σύριους αγωνιστές κι το τρίτο από τη μεριά του ιμπεριαλισμού. Έτσι είναι πιο σαφή τα πράγματα για όσους ενδιαφέρονται για την κατάσταση στην εγγύς περιοχή μας και θεωρούν την προλεταριακή επανάσταση παγκόσμιο διακύβευμα.

Παραναγνώστης

Το πρώτο άρθρο από την Συριακή Επαναστατική Αριστερά

Συρία: Κατανοώντας το Καθεστώς και την Επαναστατική Διαδικασία

Του Khalil Habash

Μετάφραση: Παραναγνώστης

Η Συριακή επαναστατική διαδικασία προσεγγίστηκε από την αρχή με περίσκεψη από κάποιους στην αριστερά, ενώ μερικοί οδηγήθηκαν στο να τη διαχωρίσουν από τις υπόλοιπες εξεγέρσεις στην περιοχή, κατηγορώντας την ως συνωμοσία του Δυτικού Ιμπεριαλισμού και των αντιδραστικών χωρών της περιοχής όπως η Σαουδική Αραβία. Αυτή η τάση δυστυχώς συνεχίστηκε παρά την εγκληματική δράση του καθεστώτος. Άλλοι περιόρισαν τη θέση τους στην άρνηση κάθε ξένης στρατιωτικής επέμβασης, με το οποίο συμφωνούμε, αλλά αρνήθηκαν να παράσχουν πλήρη υποστήριξη στην επανάσταση, με το οποίο διαφωνούμε. Η αντίθεση στην ξένη στρατιωτική επέμβαση στη Συρία δεν είναι αρκετή. Μια τέτοια θέση είναι άνευ νοήματος αν δεν συνοδεύεται από σαφή και ισχυρή υποστήριξη του Συριακού λαϊκού κινήματος.

Αυτές οι θέσεις δείχνουν μια απουσία ανάλυσης και κατανόησης , κατά πρώτον για τις πολιτικές και τη φύση του καθεστώτος και κατά δεύτερον για τη δυναμική της εξέγερσης.

Η Φύση του Καθεστώτος

Τρεις κύριες ομάδες βρίσκονται στον πυρήνα της στήριξης του καθεστώτος: Τα υψηλά κλιμάκια του στρατού και της ασφάλειας, η αστική τάξη και ο ανώτερος κλήρος όλων των θρησκευτικών σεκτών.
Τα ανώτερα στρατιωτικά κλιμάκια συσσώρευσαν κέρδη από την αναρρίχηση στην εξουσία του Χαφέζ αλ Άσαντ το 1970 ο οποίος ενθάρρυνε την μαζική διαφθορά των στρατιωτικών και κυβερνητικών αξιωματούχων εις αντάλλαγμα της ολοκληρωτικής πίστης στο πρόσωπό του. Το κράτος, διαμέσου αυτής της γενικευμένης διαφθοράς έγινε πραγματικό κοφτήριο για την νομενκλατούρα και ιδιαιτέρως για τον εσώτερο κύκλο του δικτάτορα, την οικογένεια και τους πιο πιστούς του τοποτηρητές.
Η νέα αυτή «τάξη» οργανικά συνδεδεμένη με το κράτος χρειαζόταν να επενδύσει τον πλούτο της σε διάφορους τομείς της οικονομίας. Το διάταγμα 10/1991 ήταν το εφαλτήριο από όπου αυτή η «τάξη» μπόρεσε να «ξεπλύνει» τον πλούτο της.. Επέτρεψε επενδύσεις στον ιδιωτικό τομέα και δημιούργησε ευκαιρίες εισαγωγών / εξαγωγών, αλλά πάντοτε κάτω από κρατικό έλεγχο, πλουτίζοντας καθέναν από αυτούς και διαιωνίζοντας το σύστημα της γενικευμένης διαφθοράς. Η δεκαετία του 1990 είδε την ανάδυση αυτής της «νέας τάξης» ή του υβριδίου των νεόπλουτων/αστών που προήλθαν από την συγχώνευση της γραφειοκρατείας και των επιζώντων της παλιάς «ιδιωτικής αστικής τάξης».
Τα αστικά διαπιστευτήρια του καθεστώτος επισφραγίστηκαν με την εφαρμογή νεοφιλελεύθερων οικονομικών πολιτικών από την εμφάνιση του Μπασάρ αλ Άσαντ στην εξουσία το 2000. Αυτές οι πολιτικές ευνόησαν ιδιαιτέρως μία μικρή ολιγαρχία και λίγους πελάτες της. Ο Ραμί Μαχλούφ αντιπροσώπευσε την μαφιόζικη διαδικασία ιδιωτικοποίησης που διεξήγε το καθεστώς.
Μία διαδικασία ιδιωτικοποίησης δημιούργησε καινούργια μονοπώλια στα χέρια των συγγενών του Μπασάρ αλ Άσαντ, ενώ η ποιότητα των αγαθών και των υπηρεσιών έπαιρνε την κατιούσα.. Αυτές οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές επέτρεψαν τον σφετερισμό οικονομικής εξουσίας προς όφελος των πλουσίων και ισχυρών. Η διαδικασία της ιδιωτικοποίησης των δημοσίων επιχειρήσεων έγινε προς όφελος λίγων ιδιωτών που περιέβαλαν το καθεστώς. Ταυτόχρονα ο χρηματοπιστωτικός τομέας αναπτύχθηκε μέσα από ιδιωτικές τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρείες, το Χρηματιστήριο της Δαμασκού, και γραφεία χρηματικών συναλλαγών.
Οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές που εφαρμόστηκαν από το καθεστώς, ικανοποίησαν την ανώτερη τάξη και τους ξένους επενδυτές, ιδιαιτέρως από τον Αραβικό (στμ: Περσικό) κόλπο, φιλελευθεροποιώντας την Συριακή οικονομία προς το συμφέρον τους, δαπάναις της μεγάλης πλειοψηφίας των Συρίων που έδερνε ο πληθωρισμός και η άνοδος του κόστους ζωής. Κοντά σ' αυτά, ο αγροτικός και ο δημόσιος τομέας της Συρίας έφθιναν και καμιά αποτελεσματική στρατηγική δεν προτάθηκε για την ενίσχυσή τους, πράγμα που έθετε σε κίνδυνο την διατροφική επάρκεια της χώρας και καταδίκαζε τον πληθυσμό σε συνεχείς αυξήσεις τιμών στα διατροφικά και μη, είδη πρώτης ανάγκης.
Η τελευταία βάση υποστήριξης για το Συριακό καθεστώς, είναι ο ανώτερος κλήρος όλων των θρησκευτικών σεκτών ο οποίος ευνόησε το καθεστώς τα είκοσι τελευταία χρόνια και το υποστήριξε από την αρχή της επανάστασης. Το καθεστώς της Συρίας και οι υπηρεσίες ασφαλείας του, εγκαθίδρυσαν πολιτικούς και οικονομικούς δεσμούς με το θρησκευτικό κατεστημένο, ειδικώς με την Σουνιτική κοινότητα μετά την καταστολή της δεκαετίας του 1980. Τα υψηλά κλιμάκια του κλήρου όλων των θρησκευτικών σεκτών παρουσιάζονταν από το καθεστώς ολοένα και περισσότερο σαν ηθοποιοί της «Συριακής πολιτικής κοινωνίας» όποτε μια ξένη αντιπροσωπεία επισκεπτόταν την Συρία..
Η συμπεριφορά του κράτους, τα προηγούμενα αυτά χρόνια, βρέθηκε σε πλήρη αντίφαση με την επίσημη εικόνα ενός κοσμικού κράτους. Ένα θρησκευτικό λεξιλόγιο εμφανίστηκε πιο συχνά στον πολιτικό λόγο, μαζί με μια μαζική αύξηση της ανέγερσης λατρευτικών τόπων από τη δεκαετία του 80 μέχρι σήμερα. Αυτά τα κυβερνητικά μέτρα συνοδεύτηκαν από λογοκρισία της λογοτεχνικής και καλλιτεχνικής εργασίας, ενώ προωθούσαν μια θρησκευτική γραμματεία που γέμιζε όλο και περισσότερο τα ράφια των βιβλιοθηκών και εξισλάμιζαν το πεδίο της ανώτερης εκπαίδευσης. Αυτό είναι ιδιαιτέρως αληθές για τις ανθρωπιστικές επιστήμες και εκφράστηκε σε μια μάλλον συστηματική παράθεση θρησκευτικών παραπομπών για κάθε επιστημονικό, κοινωνικό ή πολιτιστικό φαινόμενο. Περίπου δέκα χιλιάδες τεμένη και εκατοντάδες θρησκευτικών σχολείων χτίστηκαν. Περισσότερες από διακόσιες διαλέξεις με συντονιστές κληρικούς διοργανώθηκαν σε πολιτιστικά κέντρα σημαντικών πόλεων μέσα στο 2007.
Ταυτόχρονα το καθεστώς υπέθαλψε την διαίρεση σε θρησκευτικές σέκτες. Δόμησε τον στρατό με κριτήριο τις θρησκευτικές σέκτες ώστε να συντηρήσει την αφοσίωσή του. Ενώ η πλειοψηφία των εφέδρων στρατιωτών είναι Σουνίτες, κατά την πληθυσμιακή αναλογία, στο σώμα των αξιωματικών τους δεσπόζουν οι Αλαουίτες.
Ωστόσο το καθεστώς είναι πάνω απ' όλα ένα πελατειακό καθεστώς, που βρίσκει υποστήριξη- εκτός του προσωπικού των υπηρεσιών ασφαλείας – στην δεσπόζουσα Σουνιτική και Χριστιανική μπουρζουαζία στο Χαλέπι και στην Δαμασκό, που επωφελήθηκαν από τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές των τελευταίων χρόνων. Το καθεστώς δημιούργησε ένα δίκτυο πιστών μέσω ποικίλων δεσμών, κυρίως οικονομικών, με άτομα διαφορετικών κοινοτήτων όπως είδαμε παραπάνω.

Αντιιμπεριαλιστικό καθεστώς που προκαλεί τη Δύση και το Ισραήλ;

Η Συρία μπόρεσε να φιλοτεχνήσει το πορτραίτο της ως αντιιμπεριαλιστικού κράτους μέσω της υποστήριξης της αντίστασης στον Λίβανο και στην Παλαιστίνη εδώ και πολλά χρόνια και έχει λάβει πολύ δυναμικές ρητορικές θέσεις απέναντι στο Ισραήλ. Αλλά αυτή η θέση δεν βασίζεται σε αντιιμπεριαλιστικές αρχές, αλλά σε συγκυριακά εθνικά συμφέροντα. Αυτά καθοδηγούνται από την ανάγκη εξασφάλισης της συνέχειας και της ασφάλειας του καθεστώτος όπως και του ισοζυγίου δύναμης στις διπλωματικές διαπραγματεύσεις με το Ισραήλ για την ανάκτηση των υψιπέδων του Γκολάν που κατέχονται από το 1967.
Το καθεστώς στην πραγματικότητα συνεργάστηκε με τις Δυτικές Ιμπεριαλιστικές κυβερνήσεις σε πολλές περιπτώσεις. Είναι το ίδιο καθεστώς που αρνήθηκε την βοήθεια του στους Παλαιστίνιους και σε προοδευτικές Ιορδανικές ομάδες να ανατρέψουν το συντηρητικό Χασεμιτικό καθεστώς στην Ιορδανία στην διάρκεια της λαϊκής εξέγερσης το 1970, που έγινε γνωστό ως ο Μαύρος Σεπτέμβρης. Είναι το ίδιο καθεστώς που συνέτριψε τους Παλαιστίνιους και τα προοδευτικά κινήματα στο Λίβανο το 1976 κάτω από την τακτική ανοχής της Δύσης, βάζοντας τέλος στην επανάστασή τους, ενώ συμμετείχε στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο εναντίον του Ιράκ το 1991 με την συμμαχία υπό την ηγεσία των ΗΠΑ. Συμμετείχαν επίσης στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας που εξαπέλυσε ο πρόεδρος G. W. Bush συνεργαζόμενοι σε θέματα ασφαλείας. Το Ισραήλ προσέτρεξε αρκετές φορές προς τις ΗΠΑ για να ασκήσουν πίεση στο Συριακό καθεστώς που δεν έριξε σφαίρα για τα κατεχόμενα υψίπεδα του Γκολάν από το 1973.
Η Συρία δεν απάντησε στις ευθείες επιθέσεις στο έδαφός της ευρέως αποδιδόμενες στο Ισραήλ, συμπεριλαμβανομένης μιας αεροπορικής επιδρομής το 2007 σε έναν καθ' υποψίαν πυρηνικό αντιδραστήρα ή στη δολοφονία ενός κορυφαίου ηγέτη του Λιβάνου του Ιμάντ Μουανίγιε τον επόμενο χρόνο. Έχει εξ άλλου δεσμευθεί σε πολλαπλούς γύρους ειρηνευτικών συνομιλιών, η πιο πρόσφατη το 2008. Αν και αυτές οι συνομιλίες δεν απέδωσαν κάποια συμφωνία, η επαναλαμβανόμενη αποτυχία τους έχει οδηγήσει στο χείριστο, σε ένα παρατεταμένο πάγωμα. Οι Σύριοι αξιωματούχοι έχουν επανειλημμένα δηλώσει την ετοιμότητά τους να υπογράψουν σύμφωνο ειρήνης με το Ισραήλ ευθύς μόλις τελειώσει η κατοχή των υψιπέδων του Γκολάν, χωρίς να λένε κουβέντα για το Παλαιστινιακό ζήτημα.
Ο Ραμί Μαχλούφ, ο εξάδελφος του Μπασάρ αλ Άσαντ, πράγματι δήλωσε τον Ιούνιο του 2011 ότι αν δεν υπάρχει σταθερότητα στη Συρία δεν θα υπάρχει σταθερότητα στο ούτε Ισραήλ προσθέτοντας ότι κανείς δεν θα μπορούσε να εγγυηθεί για το τι ήθελε προκύψει αν συνέβαινε κάτι στο καθεστώς της Συρίας. Ως αποτέλεσμα , μπορούμε να καταλάβουμε την ικανοποίηση του Ισραήλ με αυτό το status quo υπό το σημερινό Συριακό καθεστώς.
Οι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες στη Συρία, αντιλαμβανόμενοι πλήρως όλα αυτά συμμετέχουν ολοένα και περισσότερο στην επανάσταση δίπλα στους Σύριους αδελφούς και αδελφές τους. Έχουν υποφέρει από την καταπίεση του καθεστώτος, με πάνω από 40 μάρτυρες και εκατοντάδες συλληφθέντες από τις δυνάμεις ασφαλείας. Δράσεις υποστήριξης της Συριακής επανάστασης από τα Παλαιστινιακά κατεχόμενα εδάφη και τα εδάφη του 1948 (Ισραήλ) πολλαπλασιάστηκαν τους τελευταίους μήνες.

Το Λαϊκό Κίνημα

Η γεωγραφία των εξεγέρσεων στο Ιντλίμπ και στο Ντέραα, όπως και σε άλλες αγροτικές περιοχές συμπεριλαμβανομένων των προαστίων της Δαμασκού και του Χαλεπίου, δείχνουν την μαζική εμπλοκή των καταπιεσμένων σ' αυτή την επανάσταση.
Ο κύριος όγκος των διαδηλωτών και διαμαρτυρομένων του Συριακού επαναστατικού κινήματος περιλαμβάνει τις οικονομικά υποτελείς τάξεις, την εργατική τάξη της πόλης και της υπαίθρου και τη μεσαία τάξη που έχουν υποφέρει από την επιταχυνόμενη επιβολή των νεοφιλελεύθερων πολιτικών του Μπασάρ αλ Άσασαντ από την ανάρρησή του στην εξουσία. Επιτυχημένες καμπάνιες για γενικές απεργίες και πολιτική ανυπακοή στη Συρία κατά την περίοδο του Δεκεμβρίου του 2011 που παρέλυσαν μεγάλα κομμάτια της χώρας έδειξαν αξιοσημείωτα τον ακτιβισμό της εργατικής τάξης και των υφισταμένων την εκμετάλλευση που είναι πράγματι η καρδιά της Συριακής επανάστασης. Γι αυτό και η δικτατορία απέλυσε περισσότερους από 85.000 εργάτες και έκλεισε από τον Ιανουάριο του 2011 ως τον Φεβρουάριο του 2012 187 εργοστάσια (σύμφωνα με τα επίσημα νούμερα).
Η υποβάθμιση της ποιότητας ζωής της πλειοψηφίας των Συρίων συνοδεύτηκε από καταστολή που οδήγησε σε ορατές διαμαρτυρίες από το 2006. Το Μάιο του 2006, εκατοντάδες εργάτες της Δημόσιας Επιχείρησης Οικοδομών στη Δαμασκό διοργάνωσαν διαδήλωση που κατέληξε σε συγκρούσεις με τις δυνάμεις ασφαλείας. Στο Χόμς ξέσπασαν συγκρούσεις μεταξύ της αστυνομίας και διαδηλωτών που διαμαρτύρονταν για την κατεδάφιση σπιτιών που είχαν καταλάβει άποροι. Δεδομένα από το 2007 δείχνουν ότι οι άνθρωποι που ζούσαν στην έσχατη φτώχεια – όσοι δηλαδή δεν μπορούσαν να ικανοποιήσουν τις βασικές τους ανάγκες σε διατροφικά και μη διατροφικά είδη ανήλθε στα 2.000.000. Περίπου το 62% των φτωχών ήταν από αγροτικές περιοχές και ζούσαν σε διατροφική ανασφάλεια ή ήταν ευπαθείς.
Το 2007 έλαβαν χώρα αρκετές συγκρούσεις μεταξύ αστυνομίας και διαδηλωτών σε διάφορες περιοχές της χώρας όπως στην συνοικία αλ-Μουσράνια του Χαλεπίου, αλ-Μάζρα της Χόμς και Αλρούντα της Δαμασκού. Το 2008 έγιναν διαδηλώσεις στο λιμάνι της Λατάκειας στο Ντάμπια και στο Ζαμπαντάνι κοντά στη Δαμασκό. Το 2009 και το 2010, το καθεστώς αντιμετώπισε επίσης διαμαρτυρίες μέχρι την έναρξη της επανάστασης φέτος. Τα εισοδηματικά χάσματα και η ανισότητα αύξαναν σταθερά τα τελευταία χρόνια.
Λίγο πριν την επανάσταση το ποσοστό των Συρίων που ζούσαν κάτω από το όριο της φτώχειας ανέβηκε από το 11% το 2000 στο 33% το 2010. Με άλλα λόγια 7.000.000 Σύριοι ζούσαν γύρω από το όριο της φτώχειας. Η ανεργία ανέβαινε συνεχώς και ανέβηκε στο 20-25% στο σύνολο ενώ έφτασε το 55% για τους νέους κάτω των 25 ετών σε μια χώρα όπου οι νέοι κάτω των 30 ξεπερνούν το 65% του πληθυσμού. Η αγορά εργασίας ήταν ανίκανη να απορροφήσει τους 380.000 ανθρώπους που προσθέτονταν κάθε χρόνο στις τάξεις όσων αναζητούσαν εργασία, ενώ η κυβέρνηση υποσχόταν την δημιουργία 250.000 θέσεων εργασίας κατ' έτος σε ορίζοντα δεκαετίας, κάτι που δεν ήταν καν σε θέση να πραγματοποιήσει. Επιπλέον ο νέος εργατικός νόμος στη Συρία υιοθετήθηκε τον Απρίλιο του 2010 και ευνοεί σαφώς τους εργοδότες έναντι των εργαζομένων.
Οι υποστηρικτές του καθεστώτος και η αριστερά που αρνείται να υποστηρίξει την Συριακή επανάσταση, θεωρούν επομένως ότι οι καταπιεσμένοι και οι υφιστάμενοι την εκμετάλλευση, που είναι ο κύριος όγκος του Συριακού λαϊκού κινήματος, δεν είναι παρά απλά όργανα των Σαουδικών και Αμερικανικών ιμπεριαλιστικών πολιτικών. Την ίδια στιγμή υπερασπίζονται ή αρνούνται να ταχθούν εναντίον ενός καθεστώτος που συνεργάζεται με τον Δυτικό Ιμπεριαλισμό και προστατεύει το Ισραήλ, που ακολουθεί νεοφιλελεύθερες πολιτικές υπέρ των συμφερόντων μιας μικρής οικονομικής ελίτ που πόρρω απέχει από του να είναι κοσμική αλλά αντιθέτως βρίσκει υποστήριξη από τον διεφθαρμένο ανώτερο θρησκευτικό κατεστημένο.

Συμπέρασμα

Ο Ισραηλινός υπουργός εξωτερικών Αβιγκντόρ Λίμπερμαν είχε δίκιο όταν είπε ότι η μετεπαναστατική Αίγυπτος είναι μεγαλύτερος κίνδυνος από το Ιράν, αλλά το ίδιο μπορεί να ισχύσει και για τη Συρία. Μια ελεύθερη, προοδευτική, δημοκρατική και αληθινά ανεξάρτητη Αίγυπτος και Συρία είναι απείρως πιο επικίνδυνες για το Σιωνιστικό κράτος του απαρτχάιντ και τα κατεχόμενα από αυτό εδάφη από την καταπιεστική Συρία και το Ισλαμικό κράτος.
Η Συριακή επανάσταση είναι μέρος της επαναστατικής διαδικασίας που εξελίσσεται στον Αραβικό κόσμο και δεν θα έπρεπε να διαχωρίζεται από αυτήν. Ο λαός της Συρίας παλεύει όπως οι λαοί της Αιγύπτου, της Τυνησίας και του Μπαχρέιν, όπως και άλλοι δημοκράτες σοσιαλιστές και αντιιμπεριαλιστές στην περιοχή.
Ο λαός της Συρίας είναι οι αληθινοί επαναστάτες και αντιιμπεριαλιστές και όχι το καθεστώς του Μπασάρ αλ Άσαντ. Ο πληθυσμός της Συρίας είναι εκείνοι που καλωσόρισαν τους Παλαιστίνιους, Λιβανέζους και Ιρακινούς πρόσφυγες όταν δέχθηκαν επιθέσεις και κατοχή από ιμπεριαλιστικές δυνάμεις σαν το Ισραήλ και τις ΗΠΑ. Η νίκη της Συριακής επανάστασης θα ανοίξει ένα νέο μέτωπο αντίστασης απέναντι στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, ενώ η ήττα της θα τις ενισχύσει. Ζήτω η Συριακή επανάσταση!
Ο Khalil Habash είναι Σύριος αγωνιστής, μέλος της Συριακής Επαναστατικής Αριστεράς (Yassar Thawri Suri).

Το δεύτερο άρθρο από το Επαναστατικό Αριστερό Ρεύμα της Συρίας

Σκηνές από την επανάσταση

του Munif Mulhem

Μετάφραση   Παραναγνώστης

  

Το άρθρο αυτό ολοκληρώθηκε στις 21 Φεβρουαρίου, 2012 και δημοσιεύθηκε στο αραβόφωνο περιοδικό του Επαναστατικού Αριστερού Ρεύματος.

Η αντιπαράθεση έχει ανοίξει στη Συρία μεταξύ, αφενός, των λαϊκών μαζών που έχουν εξεγερθεί για ελευθερία και αξιοπρέπεια και από την άλλη του καταπιεστικού δικτατορικού καθεστώς που έχει στρογγυλοκαθήσει στη χώρα για τέσσερις δεκαετίες. Οι ανταγωνισμοί γύρω από τη Συρία δεν έχει πάψει τότε που η χώρα έγινε ανεξάρτητη το 1946. Αρκεί να υπενθυμίσουμε ότι η Συρία σήμερα, ή η Αραβική Δημοκρατία της Συρίας, είναι μόνο ό, τι απομένει από τη μεγαλύτερη Συρία που η συμφωνία Sykes-Picot μοίρασε μεταξύ Βρετανίας και της Γαλλίας στις αρχές του περασμένου αιώνα. Η διαπλοκή των σχέσεων μεταξύ της Συρίας και των γειτόνων της (Λίβανος, Ιράκ, Παλαιστίνη και Ιορδανία) και του ανταγωνισμού Αιγύπτου- Σαουδικής Αραβίας για επιρροή στη Συρία κρατούν από τότε. Οι ιμπεριαλιστικές συμμαχίες και τα σχέδια έχουν προσπαθήσει να την περιλάβουν, το πιο γνωστό είναι το σχέδιο του Αϊζενχάουερ και το Σύμφωνο της Βαγδάτης. Οι προσπάθειες αυτές έχουν πολλαπλασιαστεί την τελευταία δεκαετία, κυρίως μετά την εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ, την εμφάνιση του άξονα Τεχεράνης - Δαμασκού και την επιθυμία των ΗΠΑ να περικυκλώσουν το Ιράν υπό το πρόσχημα του πυρηνικού του προγράμματος.

Στην πραγματικότητα, η ξένη επέμβαση ή η απουσία της εξαρτάται μόνο από τα συμφέροντα των δυτικών κρατών και τις εσωτερικές, περιφερειακές και διεθνείς συνθήκες, οι οποίες δεν είναι ευνοϊκές σήμερα σε αυτό το είδος των ελιγμών. Όσον αφορά τη γνώμη των Συρίων, αυτή είναι η τελευταία από τις ανησυχίες τους, επειδή δεν έχουν ανάγκη τη συμφωνία κανενός για να παρέμβουν και επειδή θα βρουν επαρκείς δικαιολογίες και προσχήματα, ακόμη και η πιο φρούδα, όταν θέλουν να το κάνουν. Στην έσχατη λύση, οι θέσεις του συριακού καθεστώτος, η στάση του, η κατάστασή του και η κατάσταση του κράτους σε ένα συγκεκριμένο σημείο της ανάπτυξης της επανάστασης αποτελούν τους κύριους παράγοντες - στην πραγματικότητα τον μόνος παράγοντας - για τον καθορισμό των όρων και των προσχημάτων για μια στρατιωτική επέμβαση .

Η αντιπολίτευση της Συρίας

Μερικούς μήνες αφού ο λαός της Συρίας ξεσηκώθηκαν και αντιμετώπισαν την οδοστρωτήρα της καταστολής που εξαπέλυσε το καθεστώς κατά της επανάστασης - η οποία άρχισε να διαδίδεται οριζόντια και κατακόρυφα με αποτέλεσμα χιλιάδες θανάτους και δεκάδες χιλιάδες συλλήψεις – ιδρύθηκε το Εθνικό Συμβούλιο της Συρίας, που αποτελούνταν από μια σειρά από πολιτικά, θρησκευτικά και φιλελεύθερα ρεύματα, με σαφή υπεροχή των πρώτηων. Το λαϊκό κίνημα χαιρέτισε την πρωτοβουλία αυτή και εξέφρασε την υποστήριξή του για αυτό το Συμβούλιο. Όχι επειδή συμφώνησε με τους όρους της θέσπισής του ή με την εσωτερική δομή του, αλλά επειδή χρειαζόταν, κατά τους πρώτους μήνες, να ενώσει και να συγκεντρώσει τον αγώνα του μέσα σε μια αντιπροσωπευτική δομή όλων των ρευμάτων, ώστε να δώσει το κίνημα περισσότερη ορμή δύναμη και υποστήριξη .

Ωστόσο, το Εθνικό Συμβούλιο, αντί να προσανατολίζει τις προσπάθειές του για να στηρίξει, να ενεργοποιήσει και να ενώσει το λαϊκό κίνημα απέτρεψε το βλέμμα του από αυτό. Ρίχτηκε στην εμπορία των ψευδαισθήσεων στρεφόμενο προς δυνάμεις διεθνούς επιρροής και επιδιώκοντας να αντλήσει έμπνευση από την εμπειρία της Λιβύης - χωρίς να λαμβάνει υπόψη τις διαφορές και τις αντιθέσεις.

Από την αίτηση για εμπάργκο του αέρα έως την επαναλαμβανόμενη αίτηση για νεκρή ζώνη, μέσω της διστακτικής θέση του όσον αφορά τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό και το αίτημά της για την προστασία των αμάχων και την ασφάλεια των εθνικών οδών, το Εθνικό Συμβούλιο έχει αποδειχθεί ανίκανο να προσφέρει έναν απτό προσανατολισμό στην επανάσταση.

Ταυτόχρονη με το σχηματισμό του Εθνικού Συμβουλίου, μια άλλη ομάδα της αντιπολίτευσης, η Εθνική Επιτροπή Συντονισμού (ΕΕΣ), συστάθηκε. Συγκεντρώνει κόμματα και προσωπικότητες αντιτιθέμενες στο καθεστώς που έχουν υποστεί καταπίεση και διώξεις για περισσότερο από τρεις δεκαετίες. Παρόλα αυτά σε κάθε στάδιο της επανάστασης δεν έφθασε στο επίπεδο που έχει επιτευχθεί από τις μάζες. Από τη δημιουργία της, η Εθνική Επιτροπή Συντονισμού επικεντρώθηκε σε στρατιωτική επέμβαση - παρότι το θέμα αυτό δεν είχε τεθεί, και εξακολουθεί να μην τίθεται - αντί να επικεντρώνονται στην πτώση του καθεστώτος. Έμοιαζε περισσότερο να αντιμετωπίζει το Εθνικό Συμβούλιο παρά να αγωνίζεται ενάντια στο καθεστώς. Στην πραγματικότητα, ο λόγος της ΕΕΣ ήταν η έκφραση εκείνης της κατηγορίας των Σύριων που ήταν φοβισμένοι, διστακτικοί και σιωπηλοί περισσότερο από εκείνη που βρισκόταν εξεγερμένη στο δρόμο.

Οι κομμουνιστές και η επανάσταση

Το Συριακό πολιτικό πεδίο ξεχώρισε από τις άλλες αραβικές χώρες, καθόσον δεν υπήρχαν άλλα κομμουνιστικά κόμματα από το παραδοσιακό (σταλινικό) Το τελευταία δημιουργήθηκε το 1920 και διατήρησε την ενότητα του μέχρι τις αρχές του 1970. Τότε άρχισε να διασπάται και να υποδιαιρείται για να γεννήσει από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 τέσσερα κόμματα. Τα τρία παρέμειναν πιστά στη Μόσχα και έχουν συνδεθεί με τη δικτατορία, είτε προσχωρώντας στο κυβερνών "Κόμμα Μπάαθ Μέτωπο» είτε διατυπώνοντας των πολύ δειλές κριτικές των οικονομικών πολιτικών του καθεστώτος από τα έξω. Μετά το ξέσπασμα της επανάστασης, δεν κατανοούν τη απαίτηση για ριζική αλλαγή, έστω και αν ορισμένοι από τους αγωνιστές και τους υποστηρικτές τους να συμμετέχουν στο λαϊκό κίνημα, χωρίς τη συναίνεση των ηγεσιών τους. Το τέταρτο κόμμα που προέκυψε από τη διαίρεση αυτή έχει αποστασιοποιηθεί από το καθεστώς από τα μέσα της δεκαετίας του 1970 και εντάχθηκε η αντιπολίτευση, εκτιθέμενο έτσι στην καταστολή και τις διώξεις κατά τη διάρκεια των επόμενων δεκαετιών. Στη δεκαετία του 2000, απέγινε ένα φιλελεύθερο κόμμα, που ονομάζεται Κόμμα του Λαού, και είναι τώρα μέρος του Εθνικού Συμβουλίου της Συρίας.

Στο τέλος της δεκαετίας του 1970, ένα νέο Κομμουνιστικό Κόμμα ιδρύθηκε, το Κομμουνιστικό Κόμμα Δράσης (ΚΚΔ). Περιελάμβανε στις τάξεις του επαναστατικά σταλινικά ρεύματα, ακόμη και ένα τροτσκιστικό ρεύμα. Το ζήτημα της πτώσης του καθεστώτος τέθηκε από το 1979, εκθέτοντας το κόμμα αυτό σε αλλεπάλληλα κύματα καταστολής, διώξεις ένα συνεχές συλλήψεων, γεγονός που οδήγησε από τις αρχές του 1990 σε παράλυση της πολιτικής και οργανωτικής του δραστηριότητας. Το ΚΚΔ ακούστηκε και πάλι στις αρχές της δεκαετίας του 2000, όταν στοιχεία της ηγεσίας του αφέθηκαν ελεύθεροι από τη φυλακή (μερικοί είχαν περάσει περισσότερα από 17 χρόνια εκεί). Δοκίμασε διασπάσεις και ιδεολογικούς μετασχηματισμούς, που εκτείνονται από το φιλελευθερισμό μέχρι την επαναστατική στράτευση μέσω του σταλινισμού. Μερικά από τα μέλη της ήταν σε θέση να ανοικοδομήσουν το κόμμα και να σχηματίσουν ένα συνασπισμό με άλλες οργανώσεις που προέρχονται από την κομμουνιστική παράδοση - την Συνένωση της Μαρξιστικής Αριστεράς - που είναι σήμερα μία από τις συνιστώσες της ΕΕΣ. Κατά τη διάρκεια της επανάστασης και της εμφάνισης του λαϊκού κινήματος μορφές αριστερής οργάνωσης εμφανίστηκαν επίσης , αλλά εξακολουθούν να είναι περιορισμένες από την άποψη της δράσης και επιρροής.

Ο Ελεύθερος Συριακός στρατός

Παρά την ένταση της καταστολής και τις δολοφονίες που διαπράχθηκαν από το καθεστώς, το λαϊκό κίνημα παρέμεινε ειρηνικό κατά τη διάρκεια των πρώτων μήνες του. Αν οι διαδηλωτές είχαν κατά καιρούς προσφύγει στα όπλα, επρόκειτο για ατομικές αντιδράσεις που προκαλούνταν από τη δολοφονική μανία των μηχανισμών ασφαλείας, τις οποίες οι ηγέτες του κινήματος είχαν τη δυνατότητα να ελέγξουν

Οι υπηρεσίες ασφαλείας ελίχθηκαν για να σπρώξουν το κίνημα να εξοπλιστεί έτσι ώστε να δικαιολογήσουν τη δολοφονία των ειρηνικών επαναστατών και να πείσουν την κοινή γνώμη ότι έχουν να κάνουν με "ένοπλες συμμορίες". Για να το κάνουν αυτό κατέφυγαν σε δύο διαδικασίες: πρώτον, διευκολύνοντας την πρόσβαση των πολιτών σε φθηνό ελαφρύ οπλισμό μέσω συνδέσεων μεταξύ των εμπόρων όπλων και των υπηρεσιών ασφάλειας. Δεύτερον, πολύ πιο επικίνδυνο για το λαϊκό κίνημα, αποκεφαλίζοντας το πολιτικό και ειρηνικό κίνημα, με την εκκαθάριση της ηγεσίας, τδολοφονίες κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων, εκτελέσεις στις φυλακές, την κράτηση των ηγετών.

Αυτό επέτρεψε την ανάδειξη νέων ηγετών που έρρεπαν περισσότερο στις ένοπλες συγκρούσεις με τις υπηρεσίες ασφάλειας, που διέπραξαν δολοφονίες και τις βιαιοπραγίες, χωρίς τέλος. Το κίνημα θα μπορούσε να είχε παραμείνει ειρηνικό και πολιτικό, αν οι παράγοντες από το εξωτερικό δεν είχε ασκήσει πιέσεις για μια ένοπλη προσέγγιση και αν δεν υπήρχαν ολοένα και πιο σημαντικές λιποταξίες από τις τάξεις του στρατού, που οδήγησε στη δημιουργία του Ελεύθερου Στρατού.

Οι μονάδες και η διοίκηση του συριακού στρατού ήταν διαρθρωμένη την εποχή του πρεσβύτερου Άσαντ, ώστε να καταστήσουν οποιαδήποτε ανταρσία ή συλλογική απειθαρχία δύσκολη. Αντιμέτωποι με το ρόλο που τους έχει ανατεθεί - καταστολή λαϊκών διαμαρτυριών για την προστασία του καθεστώτος, ασκώντας κάθε άγρια μορφή καταπίεσης και διακρίσεων κατά των ανθρώπων - τα στοιχεία του συριακού στρατού δεν είχαν άλλη επιλογή από το να επαναστατήσουν ως άτομα ή σε μικρές ομάδες, παίρνοντας μαζί τους τα όπλα τους όπου είναι δυνατόν, το οποίο συχνά συνέβη.

Αν παρέμενε περιορισμένος στους λιποτάκτες (ο αριθμός τους, σύμφωνα με τις πιο αισιόδοξες εκτιμήσεις, δεν θα είναι πάνω από μερικές χιλιάδες), ο Ελεύθερος Στρατός δεν θα ήταν σε θέση να αντιπροσωπεύει κίνδυνο για το καθεστώς. Αλλά η ουσία του σώματος του Ελεύθερου Στρατού τώρα αποτελείται από πολίτες, οι οποίοι κατατάχθηκαν από ενθουσιασμό για την επανάσταση, είτε επειδή αναζητούνταν από τις υπηρεσίες ασφαλείας επειδή συμμετείχαν σε διαδηλώσεις. Οι περισσότεροι από τους πολίτες εθελοντές του Ελεύθερου Στρατού προέρχονται από περιθωριοποιημένα κοινωνικά στρώματα.

Το μέγεθος του Ελεύθερου Στρατού εκτιμάται σήμερα σε δεκάδες χιλιάδες και θα πρέπει να υπογραμμισθεί ότι το καθεστώς χάνει καθημερινά την εμπιστοσύνη του στρατό του και ότι είναι αναγκασμένο να ενισχύσει τις μονάδες του με πιο αξιόπιστο στοιχεία, μερικά από τα οποία είναι ολοκληρωτικά υποταγμένα στους μηχανισμούς ασφαλείας. Θα πρέπει επίσης να πούμε ειδικά ότι ο αριθμός των στρατιωτών που είναι φυλακισμένοι στις φυλακές του καθεστώτος, λόγω του τεκμηρίου της συμπάθειας για την επανάσταση αριθμούσαν χιλιάδες, στην πλειοψηφία τους αξιωματικοί. Αυτό δίνει μια ιδέα για την κατάσταση του στρατού του καθεστώτος σε επίπεδο ετοιμότητας και ηθικού.

Τα κοινωνικά στρώματα που συνδέονται με το καθεστώς με οικονομικά συμφέροντα σταδιακά φυλλορροούν από αυτό. Μερικοί εγκαταλείπουν το πλοίο βλέποντας την επιτάχυνση του διεθνούς αποκλεισμού, άλλοι κρατούντο ένα πόδι στο στρατόπεδο του καθεστώτος και το άλλο σε αυτό της επανάστασης. Σύντομα το καθεστώς θα στηρίζεται μόνο σε πιο άμεσους πελάτες του και στα μέσα της καταστολής. Αυτοί είναι οι μηχανισμοί που από τη δομή τους μοιάζουν περισσότερο με πολιτοφυλακές παρά με τακτικές στρατιωτικές μονάδες. Αυτοί οι μηχανισμοί θα μπορούσαν να είναι πρόβλημα για την επανάσταση, αν το καθεστώς κάνει την επιλογή του Σαμψών.

Εξακολουθεί να υπάρχει ο κίνδυνος που συνιστά ο Ελεύθερος Στρατός. Η αποτελεσματικότητά του στην επανάσταση για την ώρα παραμένει περιορισμένη. Αλλά αν πρόκειται να υποστηριχθεί και να εξοπλιστεί από μια εξωτερική δύναμη που θα διαδραματίσει ουσιαστικό ρόλο στην πτώση του καθεστώτος.

Το καθεστώς περνά από την επίθεση στην άμυνα

Η στρατιωτική εκστρατεία που εξαπέλυσε τις τελευταίες ημέρες στις πόλεις και τα χωριά φαίνεται να είναι μια επίθεση με στόχο την κατάπνιξη της επανάστασης. Ωστόσο, στην πραγματικότητα το καθεστώς, κάθε μέρα βλέποντας τη φωτιά της επανάστασης να εξαπλώνεται σε νέες πόλεις και περιφέρειες (Δαμασκός, Χαλέπι), επιθυμεί να υπερασπιστεί το status quo επί τόπου προκαλώντας ασφυξίατην επανάσταση στις περιοχές όπου εκδηλώθηκε αρχικά (Χομς , Ντεράα, Χάμα), προσπαθώντας να εκφοβίσει τις περιοχές που πρόσφατα κινητοποιήθηκαν για την επανάσταση και να ενισχύσει το ηθικό των οπαδών του, των οποίων η εμπιστοσύνη στη δυνατότητα της διατήρησης του καθεστώτος έχει κλονιστεί. Είναι, επίσης, για να κρατάει ατού στο χέρι κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων με τους συμμάχους του (ιδίως τη Ρωσίας). Τα λόγια του Προέδρου Άσαντ, κατά τη συνάντησή του με τον Κινέζο Υφυπουργό Εξωτερικών στις 19 Φεβρουαρίου 2012, σχετικά με τον εμφύλιο πόλεμο και τη επαπειλούμενη διχοτόμηση της Συρίας, είναι μόνο τα πρώτα σημάδια.

Σήμερα μπορούμε να δούμε ότι η επανάσταση της Συρίας έχει διασχίσει τον Ρουβίκωνα και ότι δεν υπάρχει γυρισμός. Το καθεστώς που κυβερνά τη Συρία για περισσότερο από τέσσερις δεκαετίες πλησιάζει στο τέλος του. Πότε και πώς; Είναι δύσκολο να απαντήσω με ακρίβεια, καθώς καθεστώτα της ίδιας φύσης με αυτό ή τα οποία του μοιάζουν, έχουν εκπλήξει τους παρατηρητές ως προς τους όρους της πτώσης τους (Ιράν του Σάχη, Ανατολική Ευρώπη).

Ένας άλλος κίνδυνος για την επανάσταση και το μέλλον της θα είναι η Συρία να μετατραπεί σε ζώνη ανταγωνισμού επιρροής και συμφερόντων μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων. Κατά την άποψή μου, οι συνθήκες δεν προσφέρονται από μόνες τους για αυτό, τουλάχιστον για τη Ρωσία, παρά το γεγονός ότι η πολιτική των ΗΠΑ επιθυμεί έντονα να διαιωνίζεται η σύγκρουση, όχι για να καταστρέψει το καθεστώς, αλλά για να καταστρέψει τη Συρία, προς το συμφέρον του Ισραήλ ιδιαιτέρως. Είναι αυτό που η αντιπολίτευση της Συρίας θα πρέπει να κατανοήσει και να αποτρέψει, διότι η πτώση του καθεστώτος θα πρέπει να επιτευχθεί από τις δυνάμεις του συριακού λαού. Αυτός είναι ο κοντινότερος δρόμος - όσο μακρύς και να είναι - και ολιγότερο δαπανηρός, ακόμη και αν η τιμή της κατάστασης της Συρίας αυξάνεται στο παζάρι των διεθνών δυνάμεων.

* Monif Mulhem είναι Σύριος επαναστάτης μαρξιστής ο οποίος πέρασε περισσότερα από δεκαπέντε χρόνια στη φυλακή κάτω από την δικτατορία της οικογένειας Άσαντ μετά τη σύλληψή του τον Αύγουστο του 1981. Υπήρξε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος Δράσης. 

Το τρίτο άρθρο από το Αμερικανικό Ινστιτούτο  Stratfor
Αναδημοσίευση από το Inprecor

Και αν επικρατήσει σουνιτικό καθεστώς στη Συρία;

Των Reva Bhalla και Kamran Bokhari

μετάφραση Inprecor

Η αποσκίρτηση της οικογένειας Tlass, που πήρε και δημοσιότητα την περασμένη εβδομάδα, σηματοδότησε ένα σημαντικό σημείο καμπής για το συριακό καθεστώς του Άσαντ της Συρίας.

Η οικογένεια Tlass αποτελούσε το βασικό πυλώνα σουνιτικής υποστήριξης στο καθεστώς της μειονότητας των Αλαουιτών. Ο πατριάρχης της οικογένειας, πρώην υπουργός Άμυνας Mustafa Tlass, είχε στρατηγικό, αδελφικό δεσμό με τον τέως Πρόεδρο της Συρίας Hafez al Assad. Οι δύο στρατιωτικοί υπηρέτησαν μαζί ως μέλη του κυβερνόντος κόμματος Baath στο Κάιρο από το 1958 μέχρι το 1961 όταν Συρία και Αίγυπτος είχαν ενωθεί στο πλαίσιο του οράματος του Nasser για δημιουργία μιας Ενωμένης Αραβικής Δημοκρατίας. Η κατάρρευση της απόπειρας αυτής τους οδήγησε στο να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, όπου από κοινού βοήθησαν να πάρει την εξουσία του κόμμα Baath το 1963 και άντεξαν  μια μια ιδιαίτερα βίαιη περίοδο πραξικοπημάτων, εκκαθαρίσεων, αντι-πραξικοπημάτων κατά την  δεκαετία του ’60.

Με τον Tlass να βρίσκεται σταθερά και σιωπηλά στο πλευρό του, ο Hafez οργάνωσε ένα αιματηρό πραξικόπημα και τοποθέτηση τον Tlass στη θέση του υπουργού Άμυνας το 1970. Έκτοτε, ο Tlass αποτελούσε το σύμβολο της παλιάς φρουράς του συριακού καθεστώτος. Χωρίς την, τύπου νονού της μαφίας, στήριξη του Tlass, αμφισβητείται το κατά πόσο ο Bashar al Assad, ένας πολιτικός αρχάριος, θα είχε καταφέρει να εδραιώσει την εξουσία του επί του καθεστώτος το 2000 όταν πέθανε ο πατέρας του. Δια  μέσου των εκτεταμένων στρατιωτικών και επιχειρηματικών διασυνδέσεων της οικογένειας Tlass, ο δεσμός ανάμεσα σε Σουνίτες και Αλαουίτες διατηρήθηκε επί δεκαετίες στα υψηλότερα κλιμάκια του καθεστώτος. Το αίμα όμως παίζει βαρύνουσα σημασία στην πολιτική των φατριών, και όταν σουνιτικό αίμα άρχισε να χύνεται στους δρόμους της Συρίας κατά τη διάρκεια της τρέχουσας εξέγερσης, η οικογένεια Tlass το πιθανότερο είναι ότι ένιωσε να πιέζεται για να σταθεί στο πλευρό των Σουνιτών. Ίσως πιο σημαντικό από αυτό, να είναι το ότι η οικογένεια Tlass εκτίμησε ότι είχε έρθει η ώρα να προχωρήσει σε κάποια κίνηση πριν κληθεί να πληρώσει το τίμημα για τη συμμαχία της με το καθεστώς. Όποιο και αν ήταν το πραγματικό και πρωταρχικό κίνητρο της απόφασης, η επιλογή της οικογένειας Tlass να σπάσει μια συνεργασία δεκαετιών με την οικογένεια al Assad αύξησε την πίεση και σε άλλα εξέχοντα μέλη της στρατιωτικής και επιχειρηματικής κοινότητας της χώρας να διαλέξουν πλευρά.

Όπως εξηγούσε ένας οξύνους παρατηρητής της συριακής διαμάχης, το καθεστώς al Assad μοιάζει με ένα ανακατεμένο κομμάτι πάγου. Ο Αλαουίτικος πυρήνας του κομματιού είναι παγωμένος και ανέγγιχτος καθώς οι μειονότητες φοβούνται τις συνέπειες που θα υπάρξουν αν χάσουν την εξουσία και την κερδίσει η σουνιτική πλειοψηφία. Δεν έχουμε ακόμη δει ούτε μαζικές αποσκιρτήσεις, ούτε κάποιου είδους κατάρρευση σε επίπεδο διοίκησης και ελέγχου μέσα στο στρατό, η οποία θα μπορούσε υποθετικά να οδηγήσει σε αποκόλληση μεγάλων κομματιών πάγου.  Όμως, τα σουνιτικά δίκτυα ελέγχου γύρω από τον πυρήνα, τα δίκτυα αυτά που καθιστούσαν δυνατή τη λειτουργία της κρατικής μηχανής έχουν αρχίσει σταδιακά να λιώνουν.  Όσο περισσότερο αυτό το κομμάτι πάγου λιώνει, τόσο πιο εύθραυστο γίνεται και τόσο πιθανότερο είναι να δούμε ρωγμές ολοένα και πιο κοντά στον πυρήνα.  Φτάνοντας σε ένα τέτοιο σημείο, τόσο μεγαλύτερη γίνεται η πιθανότητα να πάρει σάρκα και οστά το σενάριο της πραγματοποίησης ενός «πραξικοπήματος» εντός του καθεστώτος, δηλαδή από πρόσωπα που σήμερα παραμένουν στο πλευρό του al Assad αλλά δεν θα επιλέξουν να πέσουν και στο γκρεμό μαζί του.

Η ενδεχόμενη επιστροφή της Συρίας υπό σουνιτική εξουσία

Αν και το καθεστώς al Assad  δεν έχει ακόμη «σπάσει», είναι μια χρήσιμη στιγμή να κάτσει κανείς λίγο πίσω και να σκεφτεί σοβαρά τις περιφερειακές συνέπειες που θα έχει η επιστροφή της εξουσίας στη Συρία σε σουνιτικά χέρια. Ιδιαίτερα, θα θέλαμε να εξετάσουμε τι θα σήμαινε ένα τέτοιο σενάριο για την θέση του Ιράν στην περιοχή.

Ας θυμηθούμε καταρχήν γιατί η Συρία  προσελκύει τόσο πολύ το ενδιαφέρον. Από μόνο του το ενδιαφέρον για τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν μπορεί να εξηγήσει γιατί αυτή η συγκεκριμένη εξέγερση έλαβε τόσο μεγάλη προσοχή και υποστήριξη από το εξωτερικό τον τελευταίο χρόνο. Κατά την τελευταία δεκαετία, το Ιράν κατάφερε να αποσπάσει τη Βαγδάτη από τα σουνιτικά χέρια και να θέσει την περιοχή της Μεσοποταμίας υπό σιιτικό έλεγχο. Δεν υπάρχουν σχεδόν καμία αμφιβολία πια ότι το Ιράκ, όσο κατακερματισμένο και αν είναι, έχει ενταχθεί στην ιρανική σφαίρα επιρροής ενώ οι Ιρακινοί σουνίτες έχουν περιθωριοποιηθεί. Τα κέρδη του Ιράν μέσα από την «απόκτηση» υπό την επιρροή του της Βαγδάτης άλλαξαν την περιφερειακή ισορροπία δυνάμεων, δημιουργώντας μια σιιτική ημισέληνο που ξεκινά από το δυτικό Αφγανιστάν και φθάνει μέχρι την ακτή της Μεσογείου, δια μέσου της Συρίας.

Αυτή η διαταραχή στην περιφερειακή ισορροπία δυνάμεων έχει επιδεινώσει μια σειρά από περιφερειακούς παράγοντες. Με αμερικανική υποστήριξη, η Σαουδική Αραβία, η Τουρκία και το Κατάρ ένωσαν τις δυνάμεις του για να ηγηθούν μιας συμμαχίας που θα αντισταθμίζει την ιρανική επιρροή. Το Ιράκ μπορεί να παραδόθηκε απρόθυμα στο Ιράν, αλλά η εξέγερση στη Συρία προσέφερε μια νέα ευκαιρία να περιοριστεί ή ακόμη και να εμποδιστεί η έξοδος του Ιράν στην ανατολική Μεσόγειο. Η Σαουδική Αραβία προσπαθεί εδώ και καιρό να ελέγξει μια σιιτική εξέγερση που σιγοβράζει στην αραβική χερσόνησο, ενώ η Τουρκία επιδιώκει να θέσει σουνιτικά θεμέλια στην περιφερειακή της ανάκαμψη.  Το αποτέλεσμα όλων αυτών είναι, λοιπόν, ότι οι Σύροι εξεγερμένοι έλαβαν, δια μέσου κρυφών διόδων, αυξημένα χρηματικά ποσά, προμήθειες, εξοπλισμός, εκπαίδευση και υποστήριξη με παροχή πληροφοριών.  Το σκεπτικό ήταν ότι μια κεκαλυμμένη εκστρατεία θα αποτρέψει την αναγκαιότητα μιας πολυδάπανης ξένης στρατιωτικής επέμβασης και θα οδηγήσει σε κατάρρευση του καθεστώτος από τα μέσα. Θεωρητικώς, το σχέδιο αυτό φαίνεται λογικό. Επί του πρακτέου, όμως, είναι πολύ πιο περίπλοκο.

Περίπλοκη μετάβαση

Η ανάληψη της εξουσίας από Σουνίτες στη Συρία είναι δεδομένο ότι θα είναι πολύ μπλεγμένη. Οι Αλαουίτες της Συρίας έχουν εγκατασταθεί για τα καλά στη Δαμασκό και σε άλλα αστικά κέντρα –κλειδιά σε όλη τη χώρα. Η ετερόδοξη αυτή κοινότητα επίσης κυριαρχεί στις περισσότερες επίλεκτες μονάδες του στρατού, στο μηχανισμό ασφαλείας και στις μυστικές υπηρεσίες και θα συνεχίσει να διαθέτει τις δυνατότητες και τα υπέρ που προκύπτουν από αυτή της την παρουσία ακόμη και αν τεθεί στο περιθώριο της εξουσίας. Παρά το γεγονός ότι οι Αλαουίτες και οι άλλες, φιλικές προς αυτούς, μειονότητες δεν είναι αριθμητικά μεγάλες, είναι μάλλον απίθανο να φύγουν εύκολα από την μέση και να εξωθηθούν στις παραλιακές περιοχές με τους λοφίσκους στα βορειοδυτικά της χώρας όπου βρίσκονταν οι προπαππούδες τους.

Αντίθετα, οι Αλαουίτες, με ιρανική υποστήριξη, θα πρέπει κανείς ν’ αναμένει ότι θα διεξάγουν στρατιωτική αντίσταση απέναντι στους Σουνίτες, που θα έχουν τη στήριξη της Τουρκίας και της Σαουδικής Αραβίας. Οι Αλαουίτες, που σήμερα κυριαρχούν στο κυβερνόν κόμμα Baath, και μελέτησαν με προσοχή την ταχύτητα με την οποία θρυμματίστηκε το στρατιωτικό σκέλος του κόμματος Baath, όπου κυριαρχούσαν οι σουνίτες, μετά την πτώση του Saddam Hussein και γνωρίζουν το πόσο περιθωριοποιοημένα παραμένουν τα πρώην στελέχη του Baath σήμερα στο Ιράκ. Αυτό σημαίνει ότι οι Αλαουίτες θα πολεμήσουν για την ύπαρξή τους προκειμένου ν’ αποφύγουν να έχουν παρόμοια τύχη ενόψει ενός πολέμου δια αντιπροσώπων, ενώ το Ιράν θα τους ενισχύσει προκειμένου να διατηρήσει ένα στήριγμα στην περιοχή.  Μια τέτοια διαμάχη είναι πρακτικώς αδύνατο να μην επεκταθεί στο Λίβανο, ένα κράτος του οποίου η ύπαρξη έχει καθοριστεί από αυτήν την ευρύτερη πάλη μεταξύ θρησκευτικών σεκτών, και ακόμη και σήμερα συνεχίζει να χρησιμοποιείται ως πεδίο μάχης συμφερόντων τρίτων.

Οι υπερεθνικοί μαχητές της τζιχάντ –του ιερού πολέμου- επίσης θα παίξουν ένα πολύ μεγάλο ρόλο σε μια Συρία μετά τον al Assad. Στις συριακές ταραχές συμμετέχουν ολοένα περισσότεροι Σουνίτες ισλαμιστές, Σαλαφιστές υπέρμαχοι της τζιχάντ και υπερεθνικοί μαχητές της τζιχάντ, τύπου  al Qaeda. Οι ξένοι μαχητές που ανήκουν στις δύο αυτές τελευταίες κατηγορίες, όπως προκύπτει από τις υπάρχουσες πληροφορίες, εισέρχονται στη Συρία από το Λίβανο, την Ιορδανία και το Ιράκ.

Για πολλά χρόνια, οι συριακές μυστικές υπηρεσίες διέθεταν ένα αρκετά εκτεταμένο δίκτυο μαχητών της τζιχάντ, τους οποίους διοχέτευαν τόσο στο Λίβανο όσο και στο Ιράκ προκειμένου να προωθήσουν τα συριακά συμφέροντα. Εκτιμάται ότι σήμερα η Σαουδική Αραβία χρησιμοποιεί ακριβώς τα ίδια δίκτυα ενάντια τη Δαμασκό για να διοχετεύσει μαχητές της τζιχάντ στο συριακό έδαφος. Έχοντας σχετική εμπειρία από το παρελθόν, το Ριάντ ανησυχεί για την περίπτωση που οι υπερεθνικοί μαχητές της τζιχάντ υπερισχύσουν στη  Συρία γνωρίζοντας ότι θα προκαλέσουν επιπλέον προβλήματα και στις γειτονικές χώρες. Εντούτοις, οι ανησυχίες της Σαουδικής Αραβίας όσον αφορά στο Ιράν και τους Σιίτες υποστηρικτές του φαίνεται ότι υπερσκελίζουν τις επιφυλάξεις τους για τους μαχητές της τζιχάντ.  Επί της ουσίας, η Σαουδική Αραβία προωθεί αυτό που έχει ονομάσει «νόμιμο ιερό πόλεμο –τζιχάντ- κατά του συριακού καθεστώτος και των Σιιτών υποστηρικτών του, μεταξύ αυτών, φυσικά, και του Ιράν.

Οι Σαουδάραβες δεν μπορούν από την μία να διεξάγουν τζιχάντ και από την άλλη να ελέγχουν το μέγεθος του ιερού φανατισμού, και αυτά τα δύο ταυτόχρονα. Το να διευκολύνεις την είσοδο θρησκευτικά ορμώμενων μαχητών σε ένα έδαφος είναι το εύκολο κομμάτι. Το να τους ελέγξεις, όμως, στη συνέχεια είναι δύσκολο, ειδικά όταν τα κοινά συμφέροντα που σήμερα υπάρχουν και προσδιορίζονται με την μετατροπή του Ιράν και των Σιιτών σε εχθρούς, απορροφηθούν από μια ευρύτερη ιδεολογική ατζέντα, όπως αυτή του υπερεθνικού ιερού πολέμου.

Η αναβίωση του πεδίου μάχης της Μεσοποταμίας;

Είναι βέβαιο να υποθέσει κανείς ότι η Συρία, ανάμεσα στην πτώση του καθεστώτος των Αλαουιτών και την ταραχώδη ανάδυση ενός νέου, στηριγμένου στους Σουνίτες, καθεστώτος, θα περάσει ένα μεσοδιάστημα που θα χαρακτηρίζεται από πραγματικό χάος. Μέσα από αυτήν την θρησκευτική σεχταριστική αναταραχή, μια ολόκληρη γενιά θα έχει διαμορφωθεί μέσα σε σκληρές μάχες και θα παραμένει στα στρατόπεδα είτε μαχητών με ιδεολογικά κίνητρα που ανήκουν είτε στους Σουνίτες εθνικιστές είτε στους υπερεθνικούς μαχητές της τζιχάντ και οι οποίοι θα έχουν πολεμήσει τόσο ενάντια στο καθεστώς της Βαγδάτης όσο και ενάντια σε αυτό της Δαμασκού.

Υπό την έννοια αυτή, η περιφερειακή εκστρατεία ενάντια στο Ιράν είναι μάλλον απίθανο να τερματιστεί στη Συρία με τον παραμερισμό του καθεστώτος  al Assad. Στην περίπτωση που οι Σουνίτες πάρουν το πάνω χέρι στη Συρία, οι Σιιτικές δυνάμεις στο Λίβανο (των οποίων ηγείται η Hezbollah και οι σύμμαχοί της) θα χάσουν την κυρίαρχη θέση τους. Τούρκοι, Σαουδάραβες και Καταριανοί που υποστηρίζουν την ανάδειξη Σουνιτών στην ανατολική Μεσόγειο και την ανάδυση Ισλαμιστών στις Αραβικές χώρες θα επικεντρώσουν τις προσπάθειές τους στην δημιουργία ενός ισχυρότερου οχυρώματος απέναντι στο Ιράν και στους Άραβες Σιίτες  συμμάχους του.

Στο σημαντικότερο πεδίο μάχης από αυτήν την άποψη θα μετατραπεί το Ιράκ. Υπάρχει μια σειρά από περιφερειακές δυνάμεις που δεν είναι ικανοποιημένες με την Σιιτική κυβέρνηση της Βαγδάτης που στηρίζεται από το Ιράν. Υπάρχει επίσης μεγάλη περίπτωση ένας σημαντικός αριθμός Σουνιτών μαχητών να αποτραβηχτεί από τη Συρία και να συρρεύσει στο Ιράκ. Αυτοί οι μαχητές δεν πρέπει απλώς να κρατηθούν απασχολημένοι προκειμένου να μην επιστρέψουν ο καθένας στην πατρίδα του και δημιουργηθεί εκεί πρόβλημα, αλλά μπορούν ταυτόχρονα να εξυπηρετήσουν  ένα στρατηγικό σκοπό αναζωπυρώνοντας την εκστρατεία των περιθωριοποιημένων Σουνιτών ενάντια στη Σιιτική κυριαρχία. Το Ιράν μπορεί να νιώθει άνετα τώρα αλλά οι επιδράσεις στυλ ντόμινο που θα δρομολογήσουν οι εξελίξεις στη Συρία θα μπορούσαν να το φέρουν σε αμυντική θέση εντός Ιράκ, μιας χώρας για την οποία υπάρχει η σοβαρή πιθανότητα να μετατραπεί εκ νέου σε βασικό πεδίο αντιπαράθεσης της ευρύτερης μάχης για περιφερειακή επιρροή μεταξύ Αράβων Σουνιτών και Περσών Σιιτών . Όλες αυτές οι τάσεις, φυσικά, χρειάζονται χρόνο για να αναπτυχθούν ενώ και ο ολοένα πιο ενισχυμένος ρόλος των Σουνιτών στη Συρία παραμένει εν αμφιβόλω, ειδικά εφόσον  το Αλαουίτικος πυρήνας του καθεστώτος αντέχει τόσο πολύ. Παρόλα αυτά, δεν κάνει κακό να κοιτά κανείς μπροστά.

Αμερικανικό Ινστιτούτο  Stratfor

http://www.stratfor.com/weekly/considering-sunni-regime-syria?utm_source=freelist-f&utm_medium=email&utm_campaign=20120710&utm_term=gweekly&utm_content=readmore&elq=4392cf485dd7463c949f3a1db0c2b379