Η Κυβέρνηση Εργατών και Αγροτών

Λεόν Τρότσκι

 απόσπασμα από «Το Μεταβατικό Πρόγραμμα»

 

Η Κυβέρνηση Εργατών και Αγροτών

Η φόρμουλα «κυβέρνηση εργατών και αγροτών» εμφανίστηκε για πρώτη φορά, το 1917, στην αγκιτάτσια των Μπολσεβίκων, και υιοθετήθηκε οριστικά μετά την Επανάσταση του Οκτώβρη. Σ' αυτή την περίπτωση, δεν αντιπροσώπευε παρά τη λαϊκή ονομασία της δικτατορίας του προλεταριάτου που είχε ήδη εγκαθιδρυθεί. Η σπουδαιότητα αυτής της ονομασίας βρισκόταν κυρίως στο γεγονός ότι υπογράμμιζε την ιδέα της συμμαχίας του προλεταριάτου και της αγροτιάς, πάνω στην οποία στηριζόταν η σοβιετική εξουσία.

Όταν η Κομμουνιστική Διεθνής των επιγόνων επιχείρησε να ξαναζωντανέψει τη φόρμουλα της «δημοκρατικής δικτατορίας του προλεταριάτου και της αγροτιάς» που είχε θάψει η Ιστορία, έδωσε στη φόρμουλα «κυβέρνηση εργατών και αγροτών» ένα περιεχόμενο εντελώς διαφορετικό, καθαρά «δημοκρατικό», δηλαδή αστικό περιεχόμενο, αντιτάσσοντας την στη δικτατορία του προλεταριάτου. Οι Μπολσεβίκοι-Λενινιστές απόρριψαν χωρίς ενδοιασμούς το σύνθημα της «κυβέρνησης εργατών και αγροτών» στην αστική-δημοκρατική του έκδοση. Διαβεβαίωσαν τότε και διαβεβαιώνουν και τώρα ότι, αν το κόμμα του προλεταριάτου αρνηθεί το βήμα πέρα από τα αστικά-δημοκρατικά όρια, η συμμαχία του με την αγροτιά θα καταλήξει απλά στην υποστήριξη του κεφαλαίου, όπως έγινε με τους Μενσεβίκους και τους Σοσιαλ-Επαναστάτες, το 1917, όπως έγινε με το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας, το 1925-27, και όπως γίνεται τώρα με τα Λαϊκά Μέτωπα στην Ισπανία, στη Γαλλία και σε άλλες χώρες.
Από τον Απρίλη μέχρι τον Σεπτέμβρη του 1917, οι Μπολσεβίκοι απαιτούσαν από τους Σοσιαλ-Επαναστάτες και τους Μενσεβίκους να σπάσουν τους δεσμούς τους με τη φιλελεύθερη μπουρζουαζία και να πάρουν την εξουσία στα δικά τους χέρια. Με αυτόν τον όρο, οι Μπολσεβίκοι υπόσχονταν στους Μενσεβίκους και τους Σοσιαλ-Επαναστάτες, σαν τους μικροαστούς εκπροσώπους των εργατών και αγροτών, την επαναστατική τους βοήθεια ενάντια στη μπουρζουαζία. Οι ίδιοι όμως αρνούνταν κατηγορηματικά, είτε να μπουν στην κυβέρνηση των Μενσεβίκων και των Σοσιαλ-Επαναστατών είτε να πάρουν πάνω τους την πολιτική ευθύνη των πράξεών τους. Αν οι Μενσεβίκοι και οι Σοσιαλ-Επαναστάτες είχαν πραγματικά σπάσει τους δεσμούς τους με τους Καντέ (φιλελεύθερους) και με τον ξένο ιμπεριαλισμό, τότε η «κυβέρνηση εργατών και αγροτών» που είχε σχηματιστεί απ' αυτούς δεν θα μπορούσε παρά να επιταχύνει και να διευκολύνει την εγκαθίδρυση της δικτατορίας του προλεταριάτου. Αλλά, ήταν ακριβώς γι' αυτό το λόγο που οι κορυφές της μικροαστικής δημοκρατίας αντιστέκονταν μ' όλες τους τις δυνάμεις στην εγκαθίδρυση της δικής τους κυβέρνησης. Η εμπειρία της Ρωσίας απόδειξε, και η πείρα της Ισπανίας και της Γαλλίας το επιβεβαιώνει γι' άλλη μια φορά, πως ακόμα και μέσα σε συνθήκες πάρα πολύ ευνοϊκές, τα κόμματα της μικροαστικής δημοκρατίας (Σοσιαλ-Επαναστάτες, σοσιαλδημοκράτες, σταλινικοί, αναρχικοί) είναι ανίκανα να σχηματίσουν μια κυβέρνηση εργατών και αγροτών, δηλαδή μια κυβέρνηση ανεξάρτητη από την μπουρζουαζία.
Παρ' όλ' αυτά, η διεκδίκηση των Μπολσεβίκων, που απευθυνόταν στους Μενσεβίκους και τους Σοσιαλ-Επαναστάτες: «Σπάστε τους δεσμούς σας με την μπουρζουαζία, πάρτε στα χέρια σας την εξουσία!», είχε για τις μάζες μια τεράστια εκπαιδευτική σημασία. Η επίμονη απροθυμία των Μενσεβίκων και των Σοσιαλ-Επαναστατών να πάρουν την εξουσία, που τόσο δραματικά εκτέθηκε στις Μέρες του Ιούλη, τους καταδίκασε οριστικά μπροστά στις μάζες και προετοίμασε τη νίκη των Μπολσεβίκων.
Το κεντρικό καθήκον της Τέταρτης Διεθνούς είναι να απελευθερώσει το προλεταριάτο από την παλιά ηγεσία, που ο συντηρητισμός της βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με την καταστροφική έκρηξη του αποσυντιθέμενου καπιταλισμού και αποτελεί το κύριο εμπόδιο στην ιστορική πρόοδο. Η κύρια κατηγορία που η Τέταρτη Διεθνής εκτοξεύει ενάντια στις παραδοσιακές οργανώσεις του προλεταριάτου, είναι το γεγονός ότι αυτές δεν θέλουν να ξεκολλήσουν από το πολιτικό μισοπτώμα της μπουρζουαζίας. Μέσα σ' αυτές τις συνθήκες, η διεκδίκηση, η συστηματικά απευθυνόμενη στην παλιά ηγεσία: «σπάστε τους δεσμούς σας με την μπουρζουαζία, πάρτε την εξουσία!», είναι ένα εξαιρετικά σπουδαίο όπλο για να αποκαλύψουμε τον προδοτικό χαρακτήρα των κομμάτων και των οργανώσεων της Δεύτερης και της Τρίτης Διεθνούς, όπως και της Διεθνούς του Άμστερνταμ. Έτσι, το σύνθημα «κυβέρνηση εργατών και αγροτών», χρησιμοποιείται από μας αποκλειστικά με την έννοια που είχε το 1917 στο στόμα των Μπολσεβίκων, δηλαδή σαν ένα σύνθημα ενάντια στην μπουρζουαζία και τον καπιταλισμό, αλλά σε καμιά περίπτωση με τη «δημοκρατική» έννοια που του έδωσαν αργότερα οι επίγονοι, μεταμορφώνοντάς το από γέφυρα προς τη σοσιαλιστική επανάσταση στο κύριο εμπόδιο στο δρόμο της.
Απ' όλα τα κόμματα και τις οργανώσεις, που βασίζονται πάνω στους εργάτες και τους αγρότες και μιλούν στο όνομά τους, απαιτούμε να σπάσουν τους πολιτικούς τους δεσμούς με την μπουρζουαζία και να μπούνε στο δρόμο της πάλης για μια κυβέρνηση εργατών και αγροτών. Σ' αυτό το δρόμο, τους υποσχόμαστε πλήρη υποστήριξη ενάντια στην καπιταλιστική αντίδραση. Ταυτόχρονα, αναπτύσσουμε ακούραστα μια ζύμωση γύρω από τις μεταβατικές διεκδικήσεις που θα πρέπει κατά τη γνώμη μας, να αποτελούν το πρόγραμμα της «Κυβέρνησης Εργατών και Αγροτών».
Είναι δυνατή η δημιουργία μιας τέτοιας κυβέρνησης από τις παραδοσιακές εργατικές οργανώσεις; Η προηγούμενη εμπειρία δείχνει, όπως το έχουμε κιόλας πει, πως κάτι τέτοιο είναι τουλάχιστο πάρα πολύ απίθανο. Είναι, ωστόσο, αδύνατο να αρνηθούμε κατηγορηματικά από τα πριν τη θεωρητική δυνατότητα ότι, κάτω οπό την επίδραση ενός συνδυασμού εντελώς εξωτερικών περιστάσεων (πόλεμος, ήττα, οικονομικό κραχ, επαναστατική πίεση των μαζών, κλπ.), τα μικροαστικά κόμματα, κι εδώ περιλαμβάνονται και οι σταλινικοί, μπορούν να πάνε πιο μακριά απ' ότι τα ίδια θέλουν στο δρόμο του σπασίματος των δεσμών τους με την μπουρζουαζία. Όπως και νά 'χει, ένα πράγμα είναι πέρα από κάθε αμφιβολία: ακόμα κι αν αυτό το ενδεχόμενο, το πάρα πολύ απίθανο, γινόταν μια μέρα κάπου πραγματικότητα, και μια «κυβέρνηση εργατών και αγροτών» με την έννοια που αναφέραμε πιο πάνω, εγκαθιδρυόταν στην πραγματικότητα, αυτή δεν θα αντιπροσώπευε παρά ένα σύντομο επεισόδιο στο δρόμο της αληθινής δικτατορίας του προλεταριάτου.
Δεν υπάρχει, ωστόσο, ανάγκη να κάνουμε εικασίες. Η ζύμωση γύρω από το σύνθημα της «κυβέρνησης εργατών και αγροτών» διατηρεί κάτω απ' όλες τις συνθήκες μια τεράστια παιδαγωγική αξία. Κι αυτό δεν είναι τυχαίο: το γενικευμένο αυτό σύνθημα ακολουθεί πέρα για πέρα τη γραμμή της πολιτικής ανάπτυξης της εποχής μας (χρεοκοπία και αποσύνθεση των παλιών αστικών κομμάτων, πτώση της δημοκρατίας, άνοδος του φασισμού, επιταχυνόμενη πορεία των εργατών προς μια πιο δραστήρια και πιο επιθετική πολιτική). Κάθε μεταβατική διεκδίκηση, επομένως, πρέπει να οδηγεί σ' ένα και το ίδιο πάντα πολιτικό συμπέρασμα: οι εργάτες πρέπει να σπάσουν τους δεσμούς τους με όλα τα παραδοσιακά κόμματα της μπουρζουαζίας με στόχο να ενωθούν με τους αγρότες, για να εγκαθιδρύσουν τη δική τους εξουσία.
Είναι αδύνατο να προβλέψουμε από τα πριν ποιο θα είναι το συγκεκριμένο στάδιο της επαναστατικής κινητοποίησης των μαζών. Τα τμήματα της Τέταρτης Διεθνούς πρέπει κριτικά να προσανατολίζονται σε κάθε νέο στάδιο και να προωθούν τέτοια συνθήματα που θα βοηθούν την πάλη των εργατών για μια ανεξάρτητη πολιτική, θα βαθαίνουν τον ταξικό χαρακτήρα αυτής της πολιτικής, θα συντρίβουν τις ρεφορμιστικές και πατσιφιστικές αυταπάτες, θα δυναμώνουν το δεσμό της πρωτοπορίας με τις μάζες και θα προετοιμάζουν την επαναστατική κατάχτηση της εξουσίας.