Οι Τάσεις της Μπολιβαριανής Διαδικασίας:

Λαϊκός Εθνικισμός, Κοινωνικές Κατακτήσεις και Ραντιέρικος Καπιταλισμός

 

Αναδημοσιεύουμε από το Contretemps  μια παλιότερη ανάλυση για την πολιτική κατάσταση στη Βενεζουέλα,  με την οποία μπορείς να διαφωνήσεις (ή και να συμφωνήσεις ίσως) η οποία όμως σε σύγκριση με ό,τι διάβασα στο διαδίκτυο με την ευκαιρία του θανάτου του Τσάβες έχει ένα αδιαμφισβήτητο προτέρημα: παραμένει ψύχραιμη. Περαιτέρω, προσφέρει πολλά στοιχεία για μια πιο πλήρη κατανόηση του τι συμβαίνει στην Βενεζουέλα.. . .

Παραναγνώστης

Την 16η Δεκεμβρίου του 2012 θα γίνουν οι περιφερειακές εκλογές στη Βενεζουέλα, μια νέα εκλογική δοκιμασία για το Μπολιβαριανό στρατόπεδο και την κυβέρνηση της Βενεζουέλας. Κι αυτά, ενώ ο Πρόεδρος Hugo Chávez ανακοίνωσε στην χώρα μια νέα εγχείρηση στην Κούβα, ενός καρκίνου καθώς φαίνεται προχωρημένου που οι γιατροί του νησιού δεν μπόρεσαν να θεραπεύσουν μέχρι στιγμής.
Οι τελευταίες δηλώσεις του νοτιοαμερικανού ηγέτη έχουν δημιουργήσει μεγάλη αναταραχή μεταξύ των υποστηρικτών του σε πανηπειρωτική κλίμακα, προκαλώντας παράλληλα την εμφάνιση ενός πραγματικού λαϊκού μυστικισμού σε μερικές λαϊκές συνοικίες του Καράκας.
Για πρώτη φορά, ο Chávez έχει ανοιχτά υποδείξει έναν πιθανό «διάδοχο» για να οδηγήσει τις τύχες της «Μπολιβαριανής Επανάστασης». Ο αντιπρόεδρος Nicolas Maduro (μάλλον προς τα αριστερά του κινήματος του Chávez), έχει παρουσιαστεί ως κάποιος που θα μπορούσε να υπερασπιστεί τα Μπολιβαριανά χρώματα σε ενδεχόμενες πρόωρες εκλογές, λόγω της απόσυρσης από την πολιτική ζωή του Προέδρου ή, σε περίπτωση θανάτου του, μέχρι το τέλος της νέας θητείας του. Δημοσιεύουμε εδώ μια ανάλυση της συγκυρίας που επιχείρησε ο συντάκτης μας Franck Gaudichaud για λογαριασμό της επιθεώρησης Viewpoint , μετά από την παραμονή του στο Καράκας με αφορμή τις προεδρικές εκλογές του Οκτωβρίου. Το σημείωμα συνοδεύει μια πολυφωνική  συνέντευξη , με την ηγεσία του αντικαπιταλιστικού μπολιβαριανού ρεύματος Marea Socialista.



Την Κυριακή, 7 του Οκτώβρη, ο Hugo Chávez γιόρτασε την τρίτη νίκη του στις προεδρικές εκλογές με 55,1% των ψήφων έναντι 44,3% υπέρ του κύριου αντιπάλου του, του νεοφιλελεύθερου υποψήφιου Henrique Capriles Radonski. Η πολιτική πόλωση ήταν τέτοια που οι άλλοι τέσσερις υποψήφιοι κυριολεκτικά σαρώθηκανⁱ . Η δημοτικότητά του, η ικανότητά του να κινητοποιήσει και η χαρισματική ηγεσία του Chávez  παραμένουν λοιπόν αποδεδειγμένες, σταθερά αγκυροβολημένες και πλειοψηφικές στους κόλπους των «από κάτω» και τούτο ενώ η προσέλευση στις κάλπες κορυφώθηκε, ξεπερνώντας το 80% του εκλογικού σώματος. Η διαδήλωση εκατοντάδων χιλιάδων (ίσως και ενός εκατομμυρίου!) που κατέκλυσαν τους δρόμους του Καράκας, την Πέμπτη, 4 Οκτώβρη, συνιστούσε την αδιαμφισβήτητη απόδειξη της ζωτικότητας της «Μπολιβαριανής Επανάστασης», καθώς και της πανταχού παρουσίας του Πρόεδρου τη στιγμή του ξεσηκώματος του ενθουσιασμού του πλήθους. Αυτό, υπό τους οιωνούς ενός συνθήματος της προεκλογικής εκστρατείας, επίσης, αρκετά μακριά από το σοσιαλισμό, «Chávez , καρδιά της πατρίδας!». Εδώ βέβαια βρίσκουμε την ισχύ του λαϊκού εθνικισμού, όπως ενσαρκώνεται στη Βενεζουέλα: ως ένας προοδευτικός και αντιιμπεριαλιστικός «καισαρισμός» (κατά Γκράμσι) ή ως μετα-νεοφιλελεύθερος «λαϊκίστικος λόγος» όπως περιγράφηκε από τον Ερνέστο Λακλάουⁱⁱ , και ο οποίος έχει καταφέρει να δημιουργήσει, να αποκαταστήσει και από τα πάνω και από τα κάτω, μια νέα λαϊκή πολιτική κοινότητα στη Βενεζουέλα, στη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας. Ωστόσο, όσο πυρετώδης κι αν είναι, δεν είναι το μοναδικό παράγωγο ενός κάποιου πολιτικού «ανορθολογισμού», όπως μπορούμε να διαβάσουμε στον κυρίαρχο τύπο ή ένα απλό ρητορικό πληβειακό φαινόμενο .
Η Ισχύς της Κοινωνικής Ισορροπίας του Μπολιβαρισμού
Αυτό το μαζικό λαϊκό έρεισμα υπάρχει επίσης χάρη στην κοινωνική ισορροπία, πραγματική και καλά κατανοητή από την Μπολιβαριανή διαδικασία:

«Σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε υπό τις προηγούμενες κυβερνήσεις, ένα μεγάλο μέρος των εσόδων από το πετρέλαιο χρησιμοποιήθηκε για τη χρηματοδότηση της κοινωνικής πολιτικής. Οι ταπεινοί (πολλοί) που κραυγάζουν «Viva Chávez» αναφέρονται αναμφίβολα στα εκατομμύρια των ανθρώπων που συρρέουν καθημερινά στα διάφορα προγράμματα - Mercal, Pdval, Bicentenario, Farmapatría - όπου μπορούν να αγοράσουν είδη πρώτης ανάγκης σε επιδοτούμενες τιμές. Οι νέοι που ενθουσιάζονται -«ο Chávez θα νικήσει!» - έχουν προφανώς κατά νουν την πολιτική της ένταξης και της εκπαίδευσης που διεξάγεται σε όλα τα επίπεδα, με τα βιβλία και τους υπολογιστές (canaimitas) που διανέμονται δωρεάν . Οι ηλικιωμένοι που φορούν κόκκινα μπλουζάκια, το κάνουν πιθανώς επειδή οι 200.000 συνταξιούχοι που ελάμβαναν σύνταξη στο τέλος της Τέταρτης Δημοκρατίας έκαναν μικρά και έτσι έγιναν 2,3 εκατομμύρια σήμερα. Όταν οι μητέρες μιλούν στοργικά για τον «comandante» είναι επειδή οι διάφορες «αποστολές» που τέθηκαν σ' εφαρμογή τους έδωσαν πρόσβαση στην υγεία, είναι επειδή δύο εκατομμύρια από αυτές και τους οικείους τους απολαμβάνουν στο εξής το καθεστώς της κοινωνικής ασφάλισης. Το ότι συμμετέχουν οι στεγασμένοι σε ακατάλληλα καταλύματα δεν αποτελεί, ούτε αυτό, έκπληξη : Η μεγάλη αποστολή Στέγαση-Βενεζουέλα, αν και συστάθηκε πολύ καθυστερημένα, έχτισε δεκάδες χιλιάδες κατοικίες από τη δημιουργία της, εδώ και δεκαοκτώ μήνες ».ⁱⁱⁱ

Σύμφωνα με την Οικονομική Επιτροπή για τη Λατινική Αμερική των Ηνωμένων Εθνών (CEPAL), η Βενεζουέλα είναι η χώρα που γνώρισε την πιο θεαματική μείωση της φτώχειας στη Λατινική Αμερική: μεταξύ του 2002 και του 2010, πέρασε από το 48 6% στο 27,8% και από το 22,2% στο 10,7% όσον αφορά την ακραία φτώχεια. Επιπλέον, η χώρα διαθέτει σήμερα ένα από τα χαμηλότερα επίπεδα ανισότητας στην περιοχή, κάτι που δεν είναι αμελητέο στην ήπειρο αυτή του πλανήτη με τις μεγαλύτερες ανισότητες. Οι αλλαγές είναι λοιπόν πολύ προφανείς, πολύ μακριά από τα νεοφιλελεύθερα χρόνια της Τέταρτης Δημοκρατίας (1958-1998). Θα έπρεπε να προσθέσουμε σε αυτό τη δημιουργία χώρων λαϊκής συμμετοχής, ιδίως μέσω χιλιάδων κοινοτικών συμβουλίων ή αγροτικών συνεταιρισμών που εισήγαγε η αγροτική μεταρρύθμιση, την πρόσφατη μεταρρύθμιση του εργατικού κώδικα, την πιο προοδευτική της ηπείρου^iv, την καθιέρωση ενός ελάχιστου μισθού του υψηλότερου στην περιοχή ή ακόμα και την επιστροφή της συζήτησης για την λαϊκή κυριαρχία, το σοσιαλισμό και τον αντικαπιταλισμό, σαφώς πέραν των ορίων των κύκλων των πολιτικών αγωνιστών. Το πρόγραμμα της εκστρατείας του Chávez ήταν σαφώς προσανατολισμένο γύρω από αυτά τα στρατηγικά ζητήματα. Οι εκλογές της Κυριακής είχαν επίσης ένα σαφή γεωπολιτικό χαρακτήρα. Μία ήττα του υποψήφιου του Ενωμένου Σοσιαλιστικού Κόμματος της Βενεζουέλας (PSUV) και των συμμάχων του Μεγάλου Πατριωτικού Πόλου (συμπεριλαμβανομένου του Κομμουνιστικού Κόμματος της Βενεζουέλας) θα επιδείνωνε ραγδαία τους ταξικούς συσχετισμούς της ηπείρου, απειλώντας τις δημοκρατικές και κοινωνικές κατακτήσεις της τελευταίας δεκαετίας, αλλά επίσης θα απειλούσε και τη σχετική αυτονομία του Νότου απέναντι στον ιμπεριαλισμό, την νεοσύστατη Ένωση Νοτιοαμερικανικών Εθνών (UNASUR) και κυρίως θα έβλαπτε καινοτόμα σχέδια, όσο κι είναι ακόμα σε αρχικό στάδιο ή περιορισμένα, όπως το ALBA^v ή η Τράπεζα του Νότου.
Περιορισμοί και Εμπόδια σε μια Εθνικο-λαϊκή Προοδευτική Διαδικασία
Ωστόσο, αυτή η νέα εκλογική νίκη - σαφής και αδιαμφισβήτητη - δεν μπορεί να κρύψει τα πολλά προβλήματα που δεν λύθηκαν μετά από 13 χρόνια στην εξουσία, τα «διλήμματα» και τις έντονες αντιφάσεις της Μπολιβαριανής διαδικασίας, πέρα από τη συζήτηση περί του «σοσιαλισμού του ΧΧΙ αιώνα » (του οποίου ακόμα ούτε το θολό περίγραμμα δεν είναι ορατό)^vi. Ας παραθέσουμε μερικά από τα πιο κραυγαλέα:
- Η διαφθορά που παραμένει ενδημική, και σε όλα τα θεσμικά επίπεδα (ειδικά στο επίπεδο των κυβερνήσεων των ομόσπονδων πολιτειών), έτσι ώστε μπορεί κανείς να μιλήσει για ένα διαρθρωτικό και εγκυστημένο φαινόμενο, κληρονομιά ενός ραντιέρικου και πετρελαιοεξαρτημένου κράτους που δεν μετασχηματίστηκε.
- Η γραφειοκρατία, η αναποτελεσματικότητα και η αδύναμη θεσμοποίηση των δημοσίων πολιτικών, η έλλειψη παραγωγικότητας των κρατικών επιχειρήσεων, το ατέρμονο βαλς των υπευθύνων μέσα στα υπουργεία, και όπως αναγνώρισε και ο ίδιος ο πρόεδρος και επανέλαβε κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας «η έλλειψη παρακολούθησης των προγραμμάτων », κυρίως εκείνων που αποσκοπούν στη βελτίωση της πρόσβασης στην ηλεκτρική ενέργεια, στη διαφοροποίηση του παραγωγικού μοντέλου ή ακόμη στην εξασφάλιση της επισιτιστικής αυτάρκειας μιας χώρας που εισάγει ακόμη, περισσότερο από το 75% των τροφίμων της.
- Η ανασφάλεια (ιδίως στις πόλεις) και η έκταση της εγκληματικότητας, που καθιστά τη Βενεζουέλα μια από τις χώρες με το υψηλότερο ποσοστό δολοφονιών με ελαφρό πυροβόλο όπλο στην ήπειρο (εκτός των ενόπλων συγκρούσεων): μια ανησυχία και μια καθημερινή δοκιμασία για τα λαϊκά στρώματα, σε μεγάλο βαθμό ενορχηστρωμένη από τη δεξιά και την ολιγαρχία, παρά την κάποια πραγματική πρόοδο με την πρόσφατη μεταρρύθμιση της αστυνομίας και τα πρώτα βήματα της αναγνώρισης του φαινομένου.
- Η αδυναμίες της δομής του εργατικού κινήματος, αποτυχία - συνυπολογιζομένης και της καταστολής – των δοκιμών εργατικού ελέγχου και συνδιαχείρισης (όπως στη SIDOR ή στη Sanitarios Maracay)^vii, η επαναμφισβήτηση της ανεξαρτησίας της εργατικής τάξης, που τροφοδοτείται από τη συνεχή προσπάθεια από τα πάνω ελέγχου του συνδικαλισμού, από την εκτελεστική εξουσία, καθετοποίηση που ενισχύθηκε πρόσφατα από τις εσωτερικές διαιρέσεις και την κρίση της UNETE (Unión Nacional de Trabajadores de Venezuela) και τη δημιουργία (το 2011) του CSTB (Central Bolivariana Socialista de los Trabajadores), υποτακτικού του Υπουργείου Εργασίας.
- Το ζήτημα της πανταχού παρουσίας του Hugo Chávez, που μερικές φορές χαρακτηρίζεται ως «υπερπροεδρισμός» και επομένως το επίπεδο της προσωποποίησης της εξουσίας μέσα σε ένα πλαίσιο - επιπροσθέτως - όπου ο πρόεδρος είναι σοβαρά άρρωστος με καρκίνο και επομένως σημαντικά αποδυναμωμένος.
- Η διατήρηση ενός μοντέλου ανάπτυξης (και ενός κράτους) ραντιέρικου υπαγορευμένου από την παράδοξη «κατάρα» της πετρελαϊκής αφθονίας^viii : ένα μη βιώσιμο μοντέλο, ουσιωδώς βασισμένο στην εκμετάλλευση αυτού του πόρου και σε μια μικτή καπιταλιστική οικονομία όπου περισσότερο από το 70% του ΑΕΠ παραμένει στα χέρια του ιδιωτικού τομέα^ix , μιας κάστας - που ονομάζεται «Μπολιβαριανή αστική τάξη» - που πλούτισε στη σκιά αυτού του μάννα και μιας «ενδογενούς» δεξιάς στην κυβέρνηση, που ενσαρκώνεται σε λίγους ισχυρούς (και πλούσιους) ανθρώπους όπως ο Diosdado Cabello (σήμερα προέδρου της εθνοσυνέλευσης).
- Η εξωτερική πολιτική, ιδιαίτερα στη Μέση Ανατολή, όπου στο όνομα μιας στρατηγικής αντιιμπεριαλιστικού «στρατοπέδου» ο Hugo Chávez έχει επιλέξει να υποστηρίξει, βρέξει - χιονίσει, αρκετές δυναστικές , βλέπε αιμοσταγείς, κυβερνήσεις στην περιοχή: μια στρατηγική που ανανεώθηκε την επομένη των εκλογών, όταν ο πρόεδρος σε συνέντευξη τύπου επέμεινε στην ανανέωση της φιλίας του με τον Μπασάρ αλ-Άσαντ εναντίον των «τρομοκρατών» και του ΝΑΤΟ.
Μια Ανακαινισμένη Ολιγαρχική Αντιπολίτευση
Ωστόσο, και αυτό διαπιστώσαμε κατά τη διάρκεια της παραμονής μας στο Καράκας κατά τις τελευταίες εκλογές, όλο και περισσότερες φωνές και κοινότητες από τη μεριά του «κριτικού τσαβισμού» ακούγονται για να ανανεώσουν την συνειδητή τους στήριξη στη διαδικασία (και στις κατακτήσεις της)^x, ενώ ταυτόχρονα καταγγέλλουν τη στασιμότητα και την έλλειψη προόδου σε πολλούς τομείς, εξηγώντας επίσης ότι αν ένα μέρος του εκλογικού σώματος αποφάσισε να ψηφίσει Capriles, το έκανε για να εκφράσει τη δυσαρέσκεια ή την αγωνία του. Όπως σημειώνει ο Patrick Guillaudat:

«Κοιτάζοντας εκ του σύνεγγυς τα αποτελέσματα, η νίκη είναι εύθραυστη, παρά το γεγονός ότι ο Chávez έχει κερδίσει απέναντι στον Capriles τις 22 από τις 24 πολιτείες της χώρας. Ανάμεσα στις δύο τελευταίες προεδρικές εκλογές, αυτή του 2006 και την τωρινή του 2012, ο Chávez κέρδισε 752.976 ψήφους, ενώ η αντιπολίτευση κέρδισε 2.175.984, σχεδόν τρεις φορές περισσότερο. Στις λαϊκές γειτονιές του Καράκας (Petare, 23 de Enero, La Vega, ...), το ποσοστό του Chávez μειώθηκε κατά 6-9%. Αυτή η ίδια κίνηση συμβαίνει και στις άλλες πόλεις της χώρας. Από την άλλη πλευρά, η ακριβής καταμέτρηση των ψήφων κάθε υποψήφιου, επιμερισμένων κατά κόμμα, επιτρέπει να δούμε ότι περισσότερο από το ένα πέμπτο των ψήφων που έλαβε ο Chávez ήταν ψήφοι υπέρ άλλων κομμάτων εκτός από το PSUV. [...]. Η δυσπιστία ή η κριτική εκφράστηκαν επίσης από την ψήφο υπέρ άλλων οργανώσεων, εκτός από το PSUV, κυρίως υπέρ του κομμουνιστικού κόμματος PCV. Στις ημέρες που ακολούθησαν τις εκλογές, εκπέμφθηκαν αντικρουόμενα μηνύματα. Από τη μία πλευρά, ο Chávez προωθεί το διάλογο και το άνοιγμα προς την αντιπολίτευση. Από την άλλη πλευρά, οι αγωνιστές του PSUV απαιτούν μια «διόρθωση» με την έννοια της εμβάθυνσης της διαδικασίας»^xi .

Είναι εξίσου σημαντικό να υπογραμμισθεί ότι το πανόραμα της αντιπολίτευσης έχει εξελιχθεί σημαντικά: μπορεί κανείς να υποστηρίξει, όπως ο Μαρξιστής Manuel Sutherland, ότι ο Capriles Radonski, υποψήφιος της ολιγαρχίας και του ιμπεριαλισμού, είναι κατά κάποιο τρόπο ένας «ηττώμενος νικητής»^xii . Ο υποψήφιος του MUD (Mesa de la Unidad Democrática), μιας ευρείας συμμαχία καμιάς τριανταριάς οργανώσεων (που κυμαίνονται από τεως-μαοϊκές μικροομάδες μέχρι την άκρα δεξιά), έχει καταφέρει να εμπεδωθεί στην πρώτη γραμμή, ακόμα και εις βάρος των μεγάλων ιστορικών κομμάτων του «παλαιού καθεστώτος», του COPEI (Χριστιανοδημοκράτες) και της Acción Democrática (σοσιαλδημοκράτες). Τριαντάρης, μεγαλοαστικής καταγωγής, ηγέτης του Primero Justicia (νέο κόμμα που δημιουργήθηκε το 2000 με την υποστήριξη των υπερσυντηρητικών των ΗΠΑ) και πολύ δραστήριος κατά τη διάρκεια του πραξικοπήματος του 2002, ο Capriles έχει κερδίσει σε μεγάλο βαθμό το στοίχημά του: επιβάλλοντας τη στρατηγική του, έχει επίσης ανανεώσει και ενδυναμώσει την εικόνα της αντιπολίτευσης, έχει επιτύχει με μπρίο σε πολυάριθμες συγκεντρώσεις σε όλη τη χώρα. Αυτό, μακριά από την ημιφασιστική υστερία των προηγούμενων χρόνων, μέχρι του σημείου να διεξάγει μια προπαγανδιστική εκστρατεία στους τόνους της «ανθρωπιστικής» κέντρο-αριστεράς, να θεωρείται προσκείμενος στον Λούλα και να συνδέεται με την κοινωνική πρόοδο ... ενώ ύπουλα προωθεί ένα βίαια νεοφιλελεύθερο πρόγραμμα.^xiii Ο Sutherland συμπεραίνει:

«Ο Capriles Radonski έδωσε σαφώς την εντύπωση ότι είναι ένας αντίπαλος ο οποίος ετοιμάζεται να αναλάβει μεσοπρόθεσμα (2018) την εξουσία, με την ευκαιρία μιας πιο ευνοϊκής εκλογικής συγκυρίας, δηλαδή τη στιγμή που η φθορά της δημοτικότητας του τσαβισμού, από την αύξηση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η κοινωνία της Βενεζουέλας (ανασφάλεια, το υψηλό κόστος ζωής, ανεργία, κλπ..) καταστεί αποφασιστικής σημασίας. Αν οι σημερινές εκλογικές τάσεις συνεχίσουν να εξελίσσονται σε αυτές τις κατευθύνσεις και για τις δύο πλευρές, ο Capriles θα μπορούσε να είναι ο επόμενος και ο πιο νεοφιλελεύθερος πρόεδρος της Βενεζουέλας.»

Οι περιφερειακές εκλογές (εκλογές των κυβερνητών και των ομόσπονδων κοινοβουλίων) στα μέσα του Δεκεμβρίου θα είναι αναμφίβολα μια νέα δοκιμασία για το Μπολιβαριανό στρατόπεδο. Και είναι ήδη αισθητή μια κάποια δυσφορία στους κόλπους του αγωνιστικού τσαβισμού, απέναντι στους επιλεγμένους υποψήφιους, όλοι τους είναι υποδεδειγμένοι από «τα πάνω» και είναι είτε εκπρόσωποι της γραφειοκρατικής ηγεσίας ενός PSUV ακόμα πιο απομακρυσμένου από τη βάση, είτε προέρχονται απευθείας από τη στρατιωτική εξουσία που περιβάλλει τον Πρόεδρο. Για παράδειγμα, στην πολιτεία του Μπολιβάρ, συναντάμε τον Francisco Rangel Gómez που φιλοδοξεί σε μια δεύτερη επανεκλογή του, ενώ έγινε γνωστός το 2008 από τη σφοδρή αντίθεση του ενάντια στους εργάτες της Sidor ή ακόμη στην πολιτεία της Lara , ο πρώην κυβερνήτης και στρατιωτικός Luis Reyes Reyes, θα εξακολουθήσει να φέρει τα Μπολιβαριανά χρώματα ενώ κατηγορείται από πολλά κοινωνικά κινήματα ως υπεύθυνος για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο παρελθόν.
Τα Στοιχήματα ενός Μπολιβαριανού Αντικαπιταλιστικού Ρεύματος
Παρ' όλα αυτά, και παρόλο αυτό το πανόραμα ανοιχτά κριτικαρισμένο (κάτι που μας φαίνεται απαραίτητο όταν πρέπει να ξέρουμε πώς να εκφράσουμε το διεθνισμό μας, τόσο απέναντι στην έντονη αντιτσαβιστική εκστρατεία των μέσων ενημέρωσης^xiv όσο και απέναντι στις ολιγαρχίες του νότου και του βορρά), ο μπολιβαριανός λαός (και οι αγώνες του) παραμένει ζωντανός, δυναμικός, ανυπότακτος, έτοιμος να αποτινάξει το ζυγό. Η διαδικασία δεν είναι λοιπόν νεκρή, μακράν αυτού. Αρκεί να περιηγηθείς στα Ranchos των μεγάλων πόλεων, στους δρόμους του Καράκας, τα εργοστάσια του Ciudad Guyana ή στο εσωτερικό της χώρας για να το αντιληφθείς. Αυτό που ο πολιτικός επιστήμονας και εναλλακτικός Edgardo Lander, ονόμασε ένα «εναλλακτικό σχέδιο σε ένταση» παραμένει έτσι ένα κεντρικό δεδομένο των πολιτικών συντεταγμένων της Βενεζουέλας σήμερα. Το σχέδιο αυτό, που το διατρέχει μία «ένταση μεταξύ του ελέγχου από τα πάνω και της αυτονομίας στη βάση» έχει αποκρυσταλλωθεί γύρω από την έννοια που είναι το μεδούλι όλου του Μπολιβαριανού πολιτικού λόγου: ο κυρίαρχος λαός^xv . Και είναι ακριβώς αυτό το τελευταίο εκείνο από το οποίο θα εξαρτηθούν οι επόμενοι μήνες. Σύμφωνα με τον αρχισυντάκτη της La Jornada Guillermo Almeyra:

«Όσοι ψηφίσουν Chávez δεν είναι τυφλοί μπροστά στα προβλήματα της διαφθοράς, της καθετότητας, της γραφειοκρατίας, της στρατιωτικής ηγεσίας, μιας διαδικασίας που απαιτεί, αντίθετα, την ευρύτερη αποφασιστική συμμετοχή του πληθυσμού, την ανοιχτή συζήτηση των διάφορων δυνατών επιλογών για την επίλυση των μεγάλων προβλημάτων, τον λαϊκό έλεγχο των κυβερνητικών έργων και οργανισμών.» Και προσθέτει: «Αντί μιας ανεξάρτητης αντιτσαβιστικής υποψηφιότητας, όπως αυτή του μαχητικού συνδικαλιστή Orlanto Chirino, που διαχωρίζει τους σοσιαλιστές από του τσαβιστές, η επαναστατική αριστερά θα πρέπει να εργαστεί από κοινού με τους τσαβικούς υποστηρικτές του σοσιαλισμού για την ενίσχυση της αυτο-οργάνωσης των εργατών και, μετά την ήττα της δεξιάς, να ριχτεί στη μάχη υπό καλύτερους όρους ενάντια στην καθετότητα και στους τεχνοκράτες - γραφειοκράτες που εύχονται την εξαφάνιση του Hugo Chávez για να πάρουν τον έλεγχο του κρατικού μηχανισμού. Γιατί οι μεγάλες μάχες θα ξεκινήσουν μετά τον Οκτώβριο.»

Την επιλογή αυτή συμμερίζεται , ιδιαιτέρως, η Marea Sosialista, αντικαπιταλιστικό ρεύμα του PSUV, όπως μπορείτε να δείτε σε αυτή τη συνέντευξη . Κατά τη διάρκεια των προεδρικών εκλογών, οι αγωνιστές αυτοί - ενεργά εμπλεγμένοι στο συνδικαλιστικό κίνημα και ένα μέρος της νεολαίας - έχουν ξεκινήσει μια εκστρατεία γύρω από τα συνθήματα «Στις 7 Οκτωβρίου: Πρόεδρος Chávez, 8 Οκτωβρίου: να απαλλάξουμε την επανάσταση από τους γραφειοκράτες της», «Για μια κυβέρνηση του εργαζόμενου λαού χωρίς καπιταλιστές! ». Συγκροτήθηκαν ως ομάδα το Μάιο του 2012, στο πλαίσιο της APR (Alianza Popular Revolucionaria) που προσπαθεί να οικοδομήσει μια αυτόνομη Μπολιβαριανή κινητοποίηση, μη-υποταγμένη στις δομές του κράτους ή του PSUV, πλάι στην αγροτική οργάνωση «Επαναστατικό Ρεύμα Μπολιβάρ και Ζαμόρα» την Κίνηση των κατοίκων (pobladores), την Εθνική Ένωση των Κοινοτικών, Ελεύθερων και Εναλλακτικών Μέσων Επικοινωνίας (ANMCLA), την Surco (Σύλλογος της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης), τις φεμινιστικές οργανώσεις, κ.λπ.. Αντιμέτωποι με τους δισταγμούς ενός μέρους της κυβέρνησης και την συνδιαλλαγή με την αντιπολίτευση ή την ολιγαρχία, που φαίνεται να ξεπροβάλλει τις τελευταίες εβδομάδες, η κριτική από αυτούς τους τομείς υπογραμμίζει ότι μόνο οι κοινωνικοί αγώνες και η εμβάθυνση των δημοκρατικών κατακτήσεων, των μορφών αυτόνομης συμμετοχής και ο έλεγχος πάνω στην οικονομία και στη λειτουργία του κράτους, η δημιουργία πραγματικών μορφών λαϊκής εξουσίας, μπορεί να δώσει συγκεκριμένο περιεχόμενο στις επικλήσεις στον «σοσιαλισμό του ΧΧΙ αιώνα». Να αρχίσουν έτσι να ξεπερνιούνται τα εμπόδια και οι αντιφάσεις της Μπολιβαριανής διαδικασίας και να μην επιτραπεί η επιστροφή των νεοφιλελεύθερων, και των πρακτόρων της Ουάσιγκτον μέσα στη χώρα. Είναι σίγουρα η τελευταία ευκαιρία σε αυτή τη νέα πολιτική ακολουθία που ανοίγεται μετά από 13 χρόνια στην εξουσία. Άρα τίποτα μέχρι στιγμής δεν μας λέει ότι είναι η πιο πιθανή, μακράν αυτού, ακόμη και αν είναι η πιο επιθυμητή από την άποψη των συνεπών αντινεοφιλελεύθερων και των αντικαπιταλιστών.

10/12/2012

Franck Gaudichaud

i Orlando Chirino, επαναστάτης συνδικαλιστής, τροτσκιστής αγωνιστής και υποψήφιος του PSL (Κόμμα Σοσιαλισμός και Ελευθερία) έμεινε εγκλωβισμένος σε μια υποψηφιότητα - μαρτυρία, αποσπώντας 4.140 ψήφους (0,02% των ψήφων), χωρίς να καταφέρει να βγει από το περιθώριο του εκλογικού σώματος. Λεπτομέρειες σχετικά με τα αποτελέσματα: www.eleccionesvenezuela.com / Resultados-elecciones-venezuela.php .

ii Ε. Laclau, Λαϊκιστικός Λόγος, Seuil, Παρίσι, 2008.

iii M. Lemoine, «Βενεζουέλα: οι ψηφοφόροι έχουν «κατασχέσει» τη δημοκρατία» www.monde-diplomatique.fr , Οκτώβριος 2012.

iv Μια και αναγνωρίζει το δικαίωμα στην κοινωνική ασφάλιση των γυναικών στο σπίτι και για λογαριασμό τους, τη μονιμότητα των εγκύων γυναικών μέχρι δύο χρόνια μετά τη γέννηση, τη μείωση του χρόνου εργασίας χωρίς μείωση των αποδοχών από 44 σε 40 ώρες (και από 42 σε 35 τη νύχτα), το τέλος της υπεργολαβίας στα επόμενα 3 χρόνια, ή αύξηση των ποινών για παραβάσεις της εργατικής νομοθεσίας, και ιδιαιτέρως των παραβιάσεων του δικαιώματος της απεργίας .

vAlliance Bolivarienne pour les Peuples de notre Amérique Μπολιβαριανή Συμμαχία για τους Λαούς της Αμερικής μας, εναλλακτική καινοτόμα και ενδιαφέρουσα, αλλά φιμωμένη μετά την εισδοχή της Βενεζουέλας στην MERCOSUR.

vi F. Esteban, S. Brulez, «Le Laboratoire du Sosialisme du XXI siècle cherche toujours la formule qui marche»: «Το Εργαστήριο του Σοσιαλισμού του Εικοστού Πρώτου Αιώνα ψάχνει πάντα για τη Φόρμουλα που Δουλεύει» Viewpoint, αρ. 564-565, Αύγουστος-Σεπτέμβριος 2010. Δείτε επίσης: P. Stefanoni, «El Triunfo Chávez y el Socialismo Πετρολέρο»: «Ο Θρίμαβος του Chávez και ο Πετρο-σοσιαλισμός» Viento Sur, Οκτώβριος 2012, http://vientosur.info/spip/spip.php?article7271 και Modesto Emilio Guerrero, «12 dilemas de la Revolución Bolivariana» : «12 διλήμματα για τη Μπολιβαριανή Επανάσταση», Καράκας, El Perro y la Rana, 2012

vii Ο Modesto Emilio Guerrero περιγράφει, ωστόσο, την ύπαρξη 37 εταιρειών υπό «διαρκή εργατικό έλεγχο» (συνέντευξη με τον Andrés Figueroa Cornejo, www.radiosur.org.ar , Νοέμβριος 2012).

viii Σχετικά με αυτή την έννοια της κατάρας της αφθονίας των φυσικών πόρων και των συνεπειών της, δείτε: Α. Acosta, Η Maldición abundancia , Κίτο, Abya Yala, 2010.

ix Για τα θέματα αυτά, δείτε τα πολλά γραπτά του Victor Alvarez, οικονομολόγου και πρώην υπουργού βιομηχανειών βάσης και Ορυχείων: Venezuela: Hacia dónde va el modelo productivo?, Καράκας, Centro Internacional Miranda, 2009;.

x Συλλογικότητες και ακτιβιστές συμπεριλαμβανομένων και ελευθεριακών, όπως ο Roland Denis, κάλεσαν επίσης σε υπερψήφιση του Chávez, παρά την κριτική τους, συνειδητοποιώντας για τον κίνδυνο που αντιπροσωπεύει ο Capriles και το MUD.

xi Όλα είναι Δικά μας! Η Επιθεώρηση, Δεκέμβριος 2012. Δείτε επίσης: P. Guillaudat και P. Mouterde, «Hugo Chávez et la révolution bolivarienne» «Ο Hugo Chávez και η Μπολιβαριανή Επανάσταση», M. Editeur, Κεμπέκ, 2012.

xii Μ. Sutherland, «« Retour sur la victoire de Chávez : radicalité vs. conciliation droitière »: «Επιστροφή στην νίκη του Chávez: Ριζοσπαστισμός εναντίον Δεξιόστροφης Συνδιαλλαγής» Apporea.org, Οκτώβριος 2012 (γαλλική μετάφραση διαθέσιμη στο www.avanti4.be ).

xiii Ο Γάλλος κοινωνιολόγος Romain Mingus (που ζει στο Καράκας) συμμετείχε ενεργά στην αποκάλυψη αυτού του διπλού παιχνιδιού κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας: El Nuevo Paquetazo, www.comandocarabobo.org.ve/el-nuevo-paquetazo/ .

xiv Όρα τον υποδειγματικό φάκελλο «Venezuela» του Acrimed γι' αυτό το θέμα : www.acrimed.org/rubrique179.html .

xv F. Gaudichaud, «Le processus bolivarien: un projet alternatif en tension?»: «Η Μπολιβαριανή διαδικασία: ένα εναλλακτικό σχέδιο σε ένταση;» Συνέντευξη με τον Ε. Lander, Contretemps, Ιανουάριος 2009 (σε απευθείας σύνδεση www.cetri.be/spip.php?article1050&lang=fr ).