Η αγία οικογένεια

Αναδημοσίευση από το 2467 kollodai

Το κύριο επιχείρημα που αναφέρεται να υπερασπίζεται το δικαίωμα ομοφυλόφιλων ζευγαριών να τεκνοθετούν είναι άκρως προσβλητικό για τους ίδιους: είναι καλύτερα τα παιδιά να μεγαλώνουν πεταμένα σε ιδρύματα; Η εστίαση σε αυτό το επιχείρημα και η ανάδειξή του ως βασικό από τον «προοδευτικό» λόγο αφήνει να εννοηθεί πως η τεκνοθεσία  από ομοφυλόφιλα ζευγάρια είναι το λιγότερο κακό μετά την εγκατάλειψη. Από την άλλη, τμήματα της αριστεράς σκίζουν τα ρούχα τους στην υπεράσπιση της λαϊκής οικογένειας. Αυτή η κατάσταση δεν είναι και ανεξήγητη, αν λάβει κανείς υπόψη ότι η αριστερά έχει αποκλείσει από κάθε συζήτηση την μαρξιστική κριτική στο τι είναι η οικογένεια.

Μερικές φορές, αναρωτιέμαι, πόσα εγκεφαλικά θα μετρήσουμε στον Περισσό αν κατά τύχη πέσει κάποιο μαρξικό κείμενο στα χέρια τους. Και πες, η κατάργηση της ιδιοκτησίας, η κατάργηση του κράτους, ο ίδιος ο ταξικός πόλεμος μπορούν να μετατεθούν σε μια άλλη συγκυρία, σε μία άλλη ζωή, στην Δευτέρα Παρουσία. Υπάρχει κάτι, όμως, που δεν φαίνεται διαχειρίσιμο και αυτό είναι ένα ξεκάθαρο πρόταγμα εντός του μαρξικού έργου, επίδικο των μεγάλων επαναστάσεων και ζήτημα που όλη η Αριστερά απ’ άκρη ως άκρη θέλει να ξεχάσει: η κατάργηση της οικογένειας.
Η οικογένεια είναι μία αξία που, ακόμα και αν όλα γκρεμιστούν, πρέπει να επιβιώσει, το πολύ πολύ με τον όρο να τη διέπουν ισότιμες σχέσεις. Η Αλέκα Παπαρήγα στο βιβλίο της για την απελευθέρωση της γυναίκας αναφέρει πως η μορφή της οικογένειας στη σοσιαλιστική κοινωνία έχει υποστεί ελάχιστες αλλαγές αν τη συγκρίνουμε με τη μορφή της οικογένειας στον καπιταλισμό και ο Κώστας Γκριτζώνας περιγράφει στο πόνημά του για τις μαχήτριες του Δημοκρατικού Στρατού ότι η γυναίκα όταν μπορεί να αποφασίσει η ίδια για τον εαυτό της αποφασίζει πάντα υπέρ του έρωτα για οικογένεια και όχι για ηδονή.

«Ο ακόλαστος αστός παραβιάζει το γάμο διαπράττοντας κρυφά μοιχεία, ο έμπορος παραβιάζει τους θεσμούς της ιδιοκτησίας στερώντας την ιδιοκτησία των άλλων με την κερδοσκοπία… Άλλα γάμος, ιδιοκτησία και οικογένεια παραμένουν απρόσβλητα στη θεωρία, επειδή αποτελούν την πρακτική βάση που πάνω της η αστική τάξη έχει οικοδομήσει την κυριαρχία της, και διότι αποτελούν τους όρους που κάνουν τον αστό αστό, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που η συνεχής παραβίαση του Νόμου κάνει τον θρήσκο Εβραίο ένα θρήσκο Εβραίο. … Η βρώμικη ύπαρξη της (οικογένειας) έχει το αντίβαρο της μέσα στην Ιερή έννοια της…»
Μαρξ,  Ένγκελς  «Η Γερμανική Ιδεολογία»

Ο Μαρξ κατέδειξε υπέροχα τον θεσμό της οικογένειας σαν εκείνον που πιο καταπιεστικά από όλους αναπαράγει ατομικά τον εργάτη και  τους πολιτικούς όρους ύπαρξής του και περιχαρακώνει το κάθε μέλος του προλεταριάτου από το διπλανό του, αντιμαχόμενος την εργατική συλλογικότητα και εμπεδώνοντας την ταξική εκμετάλλευση, ανεξάρτητα από την ποιότητα της κάθε επιμέρους σχέσης ανάμεσα στους συζύγους. Σε αντίθεση με τους δημόσιους θεσμούς ελέγχου και επιβολής της αστικής κοινωνίας, η επιβολή στην οικογένεια δεν γνωρίζει κανέναν φραγμό ψυχολογικής και φυσικής βίας για την επιτέλεση των κοινωνικών σκοπών της. Μάλιστα, η ποιοτικά ανώτερη μορφή του ολοκληρωτισμού, όπως ανακλάται μέσα από αυτήν, φαίνεται από την αιτιολόγηση των εξουσιαστικών σχέσεων που απορρέουν από αυτή ως άμεσο και επόμενο αποτέλεσμα της ανθρώπινης φύσης.

… Εφόσον αποκαλύφτηκε η γήινη οικογένεια ως μυστικό της αγίας οικογένειας, πρέπει τώρα αυτή η ίδια η γήινη οικογένεια να υποβληθεί σε κριτική και νά ανατραπεί πρακτικά.
Μαρξ,  4η θέση για τον Φόυερμπαχ

Τα γραπτά της Αλεξάνδρας Κολοντάι είναι η κύρια και πιο ολοκληρωμένη ιστορική πηγή για την οπτική των κομμουνιστών και τις επαναστατικές αλλαγές που συντελέστηκαν στα πρώτα χρόνια της Ρώσικης Επανάστασης. Η Αλεξάνδρα Κολλοντάι υπερασπίστηκε με πάθος την ανάγκη του επαναστατημένου ανθρώπου να σπάσει τα δεσμά του αδιάλυτου γάμου που, όπως περιγράφει στη μπροσούρα «Κομμουνισμός και οικογένεια» το 1920, βασίζεται στη γυναικεία δουλεία. Η επανάσταση θα ήταν η ανατολή της ελεύθερης ισότιμης ένωσης βασισμένη στην αμοιβαία αγάπη και τον αμοιβαίο σεβασμό μεταξύ δύο μελών της κοινωνίας των εργατών. Η οικογένεια θα δώσει τη θέση της στη μεγάλη παγκόσμια οικογένεια όπου όλοι, άνδρες και γυναίκες, θα είναι αδέρφια και σύντροφοι και αυτές οι νέες σχέσεις θα δωρίσουν στην ανθρωπότητα τη χαρά του ελεύθερου έρωτα.
Στην κριτική της Αλεξάνδρας Κολλοντάι, η οικογένεια δεν είναι πια όχημα οικονομικής οργάνωσης και δραστηριότητας, όπως ήταν η φεουδαρχική πλατειά οικογένεια, που αγκάλιαζε μια γενεαλογική γραμμή πολλών γενεών, ωστόσο συνεχίζει να συντελεί μια συγκεκριμένη κοινωνική λειτουργία στα πλαίσια του καπιταλισμού: πρόκειται για τη βασική μονάδα κατανάλωσης και αναπαραγωγής της εργατικής δύναμης. Η αστική οικογένεια διαιωνίζει την ιδέα της ατομικής ιδιοκτησίας και της εκμετάλλευσης της εργασίας. Συνεπώς, το επαναστατικό άλμα μέσα από την ανατροπή του αστικού κράτους και των θεσμών του αναφέρεται και στην οικογένεια.

Οι σχέσεις μεταξύ των φύλων, μέσα στα όρια μιας ορισμένης ομάδας, επηρεάζουν βαθειά την έκβαση της πάλης μεταξύ των αντιμαχομένων κοινωνικών τάξεων… Για την εργατική τάξη, μια μεγαλύτερη ευκαμψία, μια μικρότερη σταθερότητα της ένωσης των φύλων, συμφωνούν απόλυτα και μάλιστα απορρέουν άμεσα από τα θεμελιώδη καθήκοντα αυτής της τάξης… Αντίθετα, ο παράγοντας της υποταγής ενός μέλους της τάξης σ’ ένα άλλο, όπως και ο παράγοντας της ιδιοκτησίας, είναι εχθρικός στην ψυχολογία του προλεταριάτου… Η ιδέα της απόλυτης κατοχής, όχι μόνο του σωματικού «εγώ», αλλά και του πνευματικού «εγώ» ενός συζύγου, το ιδεώδες που παραδέχεται  δικαιώματα ιδιοκτησίας πάνω στον πνευματικό και ηθικό κόσμο του επιθυμώμενου όντος, είναι ένα ιδεώδες που σχηματίστηκε και καλλιεργήθηκε από την αστική τάξη…
Κολλοντάι, Οι σχέσεις των δύο φύλων και ο μαρξισμός

Η Κολλοντάι είδε πολλά από τα επιτεύγματα της θεωρίας αυτής και των συντροφισσών της του Τμήματος Γυναικών ή Ζενοτντέλ να πραγματώνονται συλλογικά με δημόσια αυτοοργανωμένα εστιατόρια, βρεφοκομεία και κοινόβια εργατριών, είδε να αποποινικοποιούνται οι εκτρώσεις και οι εγκυμοσύνες εκτός γάμου, να καθίσταται μη υποχρεωτικό να καταγράφονται οι γάμοι, να κατοχυρώνονται θεσμικά η οικονομική και κοινωνική ισοτιμία της γυναίκας στον γάμο, να νομιμοποιείται το διαζύγιο με αίτηση μόνο του ενός από τους συζύγους και να καταργούνται οι νόμοι που δίωκαν την ομοφυλοφιλία. Είδε, εντούτοις, από το 1930 και έπειτα όλες αυτές οι νίκες να αναστρέφονται και να αποκαθίσταται το παλαιό νομικό πλαίσιο σε όλα τα ζητήματα, μπροστά στην ανάγκη της πειθάρχησης των εργατών στην υπόθεση της οικοδόμησης του σοσιαλισμού. Το Τμήμα Γυναικών διαλύθηκε και η Κολλοντάι εξορίστηκε όχι μόνο για την ανάρμοστη δράση της στο ζήτημα της χειραφέτησης των γυναικών και της σεξουαλικότητας, αλλά και για την ενεργό αντιπολίτευση στην ηγεσία του ΚΚΣΕ με την ομάδα της Εργατικής Αντιπολίτευσης επί Λένιν. Μία πολύ ενδιαφέρουσα αφήγηση από τα απομνημονεύματά της αναφέρουν πως ο Λένιν όταν κλήθηκε να την τιμωρήσει για την ανάρμοστή της συμπεριφορά, διέταξε να την παντρέψουν με τον σύντροφό της, ενώ πολλοί λένε ότι γλίτωσε τις μαζικές σταλινικές εκκαθαρίσεις τη δεκαετία του ’30, επειδή ήταν γυναίκα.

Είναι απαράδεκτη, πριν απ’ όλα για τα μέλη και τα στελέχη της ΚΝΕ, η ρήξη των δεσμών με την οικογένεια, η εγκατάλειψη, η αδιαφορία, η έλλειψη σεβασμού, η αυθάδεια… Ιδιαίτερα, βέβαια, σοβαρό είναι το πρόβλημα με τα κορίτσια. Τέλος πάντων δεν μπορεί η κοπέλα να πηγαίνει συνέχεια κάθε βράδυ στη μία και στις δύο τη νύχτα στο σπίτι της… Τα μέλη και τα στελέχη της ΚΝΕ πρέπει να έχουν σταθερές αισθηματικές σχέσεις που να στηρίζονται σε ευγενικά αισθήματα, σε στέρεους συναισθηματικούς δεσμούς… Είναι ανάγκη τα ζητήματα που συνδέονται με την αισθηματική ζωή των μελών μας να απασχολούν γενικά τις οργανώσεις. Δεν είναι ανάγκη να πάτε με ύφος ελεγκτή να ρωτήσετε «τι κάνεις με την κοπέλα σου». Η συζήτηση να έρχεται φυσικά.
Φαράκος, Για την αγωνιστική ταξική πατριωτική διαπαιδαγώγηση της νεολαίας

Αν πρέπει να μας μαθαίνει κάτι η μαρξική μέθοδος κριτικής της κοινωνίας, ακόμα και αν αξιακά αρνείται κανείς να αποδεχτεί την ταξική της μεροληψία, είναι η πλήρης διαμεσολάβηση του κοινωνικού μέσα από όλες τις διαπροσωπικές σχέσεις στην αστική κοινωνία. Οι οικογενειακοί δεσμοί κάθε άλλο παρά ιδιωτική ζωή είναι. Η οικογενειακή αγάπη δεν είναι ποτέ αγάπη όσο διαμεσολαβείται από τις σχέσεις της οικονομικής και ηθικής εξάρτησης. Ο έρωτας δεν θα είναι ποτέ αληθινός αν δεν απεκδυθεί από την ιδιοκτησία και τον φετιχισμό της υποταγής ενός ατόμου σε ένα άλλο. Η επιθυμία δεν θα είναι ποτέ απελευθερωτική αν δεν απεκδυθεί του φετιχισμού του εμπορεύματος που καθιστά τα σώματα ως άξια ή μη άξια να καταναλωθούν.
Από τη σκοπιά της απελευθερωτικής προοπτικής του ανθρώπου, η ανατροφή των παιδιών μέσα στην κάθε τύπου κλειστή ή ανοιχτή οικογένεια είναι πολύ σοβαρή υπόθεση και για αυτό δεν μπορεί να αξιολογηθεί ποτέ με κριτήρια υπαγωγής των ατόμων στους ρόλους μιας κοινωνίας που στηρίζεται στη σαπίλα της πειθάρχησης των πάντων στο βωμό του κέρδους, μιας κοινωνίας που σοκάρεται περισσότερο αν τα παιδιά μεγαλώνουν με ομοφυλόφιλους γονείς παρά αν ξεβράζονται πνιγμένα κυνηγημένα από τον πόλεμο.
Για μένα, η ανατροφή των παιδιών μπορεί να είναι σωστή μόνο από μια συλλογική προσπάθεια τα παιδιά του αύριο να μεγαλώσουν σε μια κοινωνία όπου η διερεύνηση των ανθρώπινων σχέσεων θα είναι δημιουργικό παιχνίδι και όχι επιβολή συμπεριφοριστικών συστημάτων επαίνου και τιμωρίας.  Σε μια πανκοινωνική εξεγερτική παιδική χαρά, όπου ο έρωτας, χωρίς φύλα και αντίστοιχες κοινωνικές ταυτότητες, θα είναι τέχνη και πηγή ευτυχίας και όχι κατάπνιξη επιθυμίας και διαστροφική αποζήτηση πειθαρχείας. Δεν γνωρίζω, όπως και κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει, ποια υπάρχουσα μορφή οικογένειας θα μπορούσε να είναι πρόπλασμα μιας τέτοιας κατάστασης. Αυτό που, ωστόσο, μπορώ να υποστηρίξω είναι ότι η ανατροφή των παιδιών από ανθρώπους που αψήφησαν την κοινωνική διαστροφή της υποταγής της επιθυμίας σε καθολικές νόρμες και διεκδίκησαν την κυριαρχία επί του σώματός τους είναι μια καλή αρχή.

Άννα Β.